« Ευδαίμον το ελεύθερον », δηλαδή η ευδαιμονία είναι απόρροια της ελευθερίας. Έτσι ισχυρίζεται ο Περικλής στον περίφημο Επιτάφιό του, εγκωμιάζοντας το Δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας. Και προφανώς ο Επίκουρος, δεν θα είχε καμμιά αντίρρηση στα λεγόμενα του μαθητή του Πρωταγόρα και του Αναξαγόρα.

Αυτό το μήνυμα ανέλαβε να μεταφέρει με την φιλοσοφία του, στους απογοητευμένους συμπολίτες του της μελαγχολικής εποχής του, τους Ελληνιστικούς Χρόνουςτης παρακμής και της μεταφυσικής θολούρας, που καλλιεργούσαν οι νεοπυθαγόριοι, οι πλατωνικοί,οι στωικοί και οι ανατολίτικες δοξασίες και θρησκείες, που κατέκλισαν τον Ελληνιστικό κόσμο. Κοινός τόπος όλων αυτών των διανοητικών σκουπιδιών, η απόρριψη της ελευθερίας βούλησης και επιλογής και η καλλιέργεια του φόβου και της μοιρολατρίας, η μετατροπή του ανθρώπου από ενεργούν υποκείμενοσεπαθητικό αντικείμενο, σε άβουλο διαχειρίσημο όν, έρμαιο της εξουσίας και κομπάρσο της Ιστορίας.
Σε αντίθεση με όλους αυτούς, ο Επίκουρος πασχίζει να τεκμηριώσει με στέρεα επιχειρηματολογία, που βασίζεται στην πλειότιμη λογική και την παρατήρηση της Φύσης, την ελευθερία του ανθρώπου, στην σκέψη, την βούληση, τον λόγο και την δράση, αφού χωρίς αυτήν καμμιά ηδονή δεν μπορεί να υπάρξει και κανένας δρόμος δεν μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία.
Η βασική ελευθερία του ανθρώπου είναι αυτή της σκέψης και της βούλησης. Είναι καθαρά εσωτερική ελευθερίακαι γι’ αυτό πολύ δύσκολο να δαμαστεί από τους εξουσιαστές. Η άσκηση βίας εδώ χάνει την ισχύ της και την σκυτάλη παίρνουν η συστηματική πλύση εγκεφάλου, μέσω της ιδεολογίας και της θρησκείας, που αντικαθιστά την γνώση και την κριτική σκέψη με τη άλογη πίστη και η καλλιέργεια του μεταφυσικού φόβου για τον θεό και τον θάνατο.
Εδώ η επικούρεια φιλοσοφία έχει πολλά να διδάξει, αφού με την λογική των πολλαπλών αιτίων και αποτελεσμάτων που εισάγει,απελευθερώνει την σκέψη από τα δεσμά της κυριαρχούσας ακόμα και σήμερα δίτιμης λογικής, που χαρακτηρίζει τις ιδεολογίες και τις θρησκείεςκαι από τον δογματικό τρόπο σκέψης που αυτή προϋποθέτει. Η δίτιμη λογικήαιχμαλωτίζει την διάνοια σε μια τεχνητή αναγκαιότητα, επιβάλλοντας συγκεκριμένες επιλογές και οδηγώντας σε άσκοπα διλλήματα και αδιέξοδα, και επομένως σε άγχος, αμηχανία, ψυχική ταραχή και μοιρολατρία.Αντίθετα η πλειότιμη λογική του Επίκουρου, που κωδικοποιείται στον Κανόνα, ανοίγει τον δρόμο στην προσωπική ελευθερία και την ελεύθερη βούλησηκαι βοηθά στην καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητας και επομένως την αντικειμενικότερη και ορθότερη λήψη αποφάσεων, στον δρόμο της ανθρώπινης ευδαιμονίας.

Η δίτιμη λογικήτου άσπρου – μαύρου,που επικράτησε στην κουλτούρα της Δύσης, από την εποχή του Αριστοτέλη μέχρι τις ημέρες μας, έγινε το ιδανικό εργαλείο των εξουσιαστικών ιδεολογιών και θρησκειώνκαι με την διχαστική της φύση τις εξυπηρέτησε με τον καλύτερο τρόπο,οδηγώντας σε λουτρά αίματος και ανείπωτη δυστυχία την ανθρωπότητα.
Η ιδεολογία γράφει ο GiovanniSartori( Η Δημοκρατία σε 30 μαθήματα ), συνηθίζει τους ανθρώπους να μην σκέφτονται. Είναι το όπιο του νου. Είναι επίσης μια πολεμική μηχανή που προορίζεται να επιτεθεί και να φιμώσει όσους διαφωνούν. Όσοι δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας. Η ιδεολογική απόρριψη των άλλων δεν εξηγείται και δεν τεκμηριώνεται. Η ιδεολογία δίνει απόλυτη βεβαιότητα και ως εκ τούτου δεν απαιτούνται αποδείξεις ούτε καν πειραματικά δεδομένα.
Μόνο τον 20ό αιώνα με αιτία τις προόδους της φυσικής επιστήμης και ιδίως της κβαντομηχανικής, η πλειότιμη λογική της Επικούρειας φιλοσοφίας ήρθε και πάλι στο προσκήνιο, όχι χωρίς λυσσαλέες αντιδράσεις, σαν « ασαφής λογική » που έθεσεμεταξύ άλλων, τις βάσεις της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
Η φιλοσοφία του Επίκουρου απελευθερώνει τον άνθρωπο από τονπαράλογο φόβο για τον θεό, αφού «Το μακάριο και άφθαρτο όν ούτε ενοχλείται από τίποτα ούτε με άλλους ασχολείται. Επομένως ούτε οργίζεται, ούτε εξευμενίζεται. Γιατί αυτά είναι γνωρίσματα κατώτερων όντων». Τον απελευθερώνει επίσης από τον φόβο του θανάτου, γιατί «Ο θάνατος δεν είναι τίποτα για μας. Διότι κάθε καλό ή κακό γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις. Και ο θάνατος είναι στέρηση της αίσθησης» γράφει ο Επίκουρος στον Μενοικέα και ο Διογένης ο Οινοανδεύς συμπληρώνει: «Γλυκιά γίνεται η ζωή όταν απουσιάζει ο φόβος του θανάτου».
Η απαλλαγή του ανθρώπου από τους δύο βαθύτερους προαιώνιους φόβους του για τον θεό και τον θάνατο, στους οποίους τελικά ανάγονται όλοι οι υπόλοιποι φόβοι και οι αγωνίες της ζωής του, ολοκληρώνει τις προϋποθέσεις για την ελευθερία της σκέψης και της βούλησης.
Τα υπόλοιπα δύο είδη ελευθερίας είναι εξωτερικά, δηλαδή αφορούν την σχέση του ατόμου με τα άλλα άτομα και την κοινωνία και είναι η ελευθερία του λόγου και η ελευθερία της δράσης.
Η ελευθερία λόγου στην Επικούρεια φιλοσοφία αναφέρεται σαν Παρρησία. Είναι η ελευθερία, να εκφράζει κάποιος την γνώμη του άφοβα, αλλά συγχρόνως υπεύθυνα και καλοπροαίρετα. Η παρρησία σφυρηλατήθηκε την Κλασσική Εποχή στην Εκκλησία του Δήμου, όπου ο κάθε πολίτης είχε την ελευθερία να ασκήσει κριτική στους άρχοντες κατά την ετήσια λογοδοσία τους, να αγορεύσει και να προτείνει νόμους, παίρνοντας και την ευθύνη της κριτικής που ασκεί και των προτάσεων που καταθέτει.Η παρρησία προϋποθέτει ευθύνη, αλλιώς μπορεί να μεταπέσει σε αερολογία, λίβελο και συκοφαντία. Η Επικούρεια φιλοσοφία έχει σαφείς αναφορές στην Αθηναϊκή Πολιτεία και είναι φορέας πολλών από τις αρετές της Δημοκρατίας. Είναι η κατεξοχήν φιλοσοφία της Δημοκρατίας. Βέβαια στην Εποχή του Επίκουρου και τους επόμενους αιώνες, η Παρρησία περιορίζεται στους Κήπους,αφού η πολιτική κατάσταση κάθε άλλο παρά ευνοεί την ελευθερία του λόγου, και γίνεται δομικό στοιχείο της Επικούρειας φιλίας και μέρος της ψυχοθεραπείας που ασκείται στους Κήπους.

Η ελευθερία δράσης χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Ας την προσεγγίσουμε αρχικά μέσα από τις σημαντικότερες άλλες φιλοσοφικές θεωρήσεις.
Κατά την στωική θεώρηση η ελευθερία περιορίζεται στην πρόθεση. Όλα τα υπόλοιπα εναπόκεινται στην Μοίρα. Κανένας λόγος δεν μπορεί να γίνει για ελευθερία δράσης. Ο Στωικός θεωρεί την αναγκαιότητα ελευθερία. «Οι Μοίρες οδηγούν αυτούς που τις ακολουθούν και σέρνουν αυτούς που τις αντιστέκονται» διατείνεται ο Κλεάνθης δεύτερος Σχολάρχης της Στοάς μετά τον Ζήνωνα. Στους Σκεπτικούς του Πύρωνα,η ελευθερία δράσης δεν έχει νόημα, επειδή της δράσης προηγείται η απόφαση, στην οποία αυτοί ποτέ δεν φτάνουν λόγω της μόνιμης αναστολής της κρίσης που τους διακατέχει. Στην πλατωνική θεώρηση, η ελευθερία δράσης, καθορίζεται από την κοινωνική θέση του ατόμου, που αυτό πρέπει μοιρολατρικά να αποδεχτεί. Ενδιαφέρον έχει η θέση της ελευθερίας δράσης, στην φιλοσοφία του Αρίστιππουτου Κυρηναίου και την Κυνική φιλοσοφία.
Λέμε ότι η Επικούρεια Φιλοσοφία είναι μια ατομική φιλοσοφία. Και πράγματι έτσι είναι. Θα παρατηρούσε κάποιος ότι και η ηδονιστική Φιλοσοφία του Αρίστιππου είναι επίσης ατομική. Η σημαντική διαφορά με τον Επίκουρο, είναι ότι ο Αρίστιππος αντιμετωπίζει το άτομο απομονωμένο, έξω από το περιβάλλον και την κοινωνία.Η επιδίωξη της ηδονής – και μάλιστα της σωματικής κινητικής ηδονής – είναι το ζητούμενο, χωρίς να ενδιαφέρει η πηγή της, ή η όποια επίπτωσή της στους άλλους.Απαραίτητη πάντως προϋπόθεση απόλαυσης της ηδονής παραμένει η εγκράτεια. Το άθροισμα των ηδονών συνιστά την ευδαιμονία. Η ελευθερία του Αρίστιππου είναι μία ανεύθυνη ελευθερία. Βαθύτερος λόγος, είναι η αμφισβήτηση μιας πραγματικότητας έξω από το άτομο και τα συναισθήματά του. (σολιψισμός).
Αλλά και η ελευθερία των Κυνικών είναι μία επίσης ανεύθυνη ελευθερία. Γιατί προϋποθέτει την κατάργηση της κοινωνίας και την επιστροφή του ανθρώπου στην ζωώδη κατάσταση. Όμως για να ξεφύγουν από αυτήν ακριβώς την κατάσταση της απόλυτης ελευθερίας δράσης αλλά και της απόλυτης ανασφάλειας δεν έφτιαξαν οι άνθρωποι τις κοινωνίες;
Αντίθετα με τις προαναφερθείσες φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ο Επίκουρος αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν κοινωνικό όν,που επιδιώκει την προσωπική του ευδαιμονία μέσα από την ευδαιμονία του συνόλου. Το κοινωνικό συμβόλαιο του μη βλάπτειν ουδέ βλάπτεσθαι, προϋποθέτει ότι όλα τα μέλη ενός κοινωνικού συνόλου, πρέπει να προσπορίζονται κάποιο όφελος από την κοινωνική συμβίωση. Από την άποψη της θεωρίας των παιγνίων, η κοινωνία και κατ’επέκταση η Δημοκρατική κοινωνία του Επίκουρου, είναι παίγνιο θετικού αθροίσματος, όπως άλλωστε συμβαίνει με ολόκληρη την Επικούρεια φιλοσοφία όπου το ισοζύγιο ηδονής – πόνου πρέπει να έχει πάντοτε θετικό πρόσημο.
Τα βασικότεραοφέλητης κοινωνικής συμβίωσης,είναι το αίσθημα της ασφάλειας, και η προσδοκίαευκολότερης κάλυψης των βασικών αναγκών του ατόμου, με προοπτική την ευδαιμονία. Η συμμετοχή επομένως ενός ατόμου σε ένα κοινωνικό σύνολο, προϋποθέτει κάποιον περιορισμό της ελευθερίας δράσης, με αντίτιμο τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα.
Η ελευθερία δράσης του ατόμου δεν πρέπει να παραβιάζει την ελευθερία ή τα συμφέροντα των υπολοίπων μελών της κοινωνίας.Το δικαίωμα να μην βλαπτόμαστε από τους άλλους είναι συνυφασμένο με την υποχρέωση να μην βλάπτουμε τους άλλους. Αυτό καθορίζεται από το δίκαιο και υλοποιείται με τους νόμους που κωδικοποιούν το δίκαιο. Από την άλλη βέβαια, οι νόμοι εγγυώνται την ελευθερία του ατόμου μέσα στην κοινωνία και την διασφαλίζουν από τυχόν αυθαίρετη καταπάτησή της.
Τα μέλη της κοινωνίας, από κοινού αποφασίζουν την θέσπιση των νόμων και τους εφαρμόζουν για όσο διάστημα αυτοί τα εξυπηρετούν και αλλάζουν πάλι με κοινή απόφαση όταν πάψουν να τα εξυπηρετούν. Οι νόμοι εγγυώνται την ελευθερία όλων των μελών μιας κοινωνίας,παρά τον εξαναγκαστικό τους χαρακτήρα. Και αυτό γιατί αφορούν όλους ανεξαιρέτως. Φτιάχνονται από τους ανθρώπους, αλλά είναι πάνω από αυτούς. Όταν δεν κυβερνούν οι απρόσωποι νόμοι τότε κυβερνούν οι άνθρωποι, δηλαδή η αυθαιρεσία, η απληστία, η αδικία η ιδεοληψία και η βλακεία.
Σημαντική είναι η παρατήρηση του Μητρόδωρου ( Περί Πλούτου, Επικούρου Προσφώνησις 67) ότι «Μία ελεύθερη ζωή δεν μπορεί να αποχτήσει μεγάλα πλούτη, επειδή αυτό δεν είναι εύκολο χωρίς δουλοπρέπεια προς τον Όχλο ή τους δυνάστες, αλλά αποκτά τα βασικά σε συνεχή αφθονία». Ο Πλούτος είναι συχνά το αντίτιμο της υποταγής στους κρατούντες και της διαπλοκής μαζί τους, μακριά από τους Νόμους μιας Ευνομούμενης Πολιτείας. Αυτό αποτελεί ακύρωση του Κοινωνικού Συμβολαίου και επιστροφή στην ανασφάλεια και τον φόβο.
Ο Άνθρωπος κατά τον Επίκουρο μπορεί να διατηρήσει την ελευθερία του στα πλαίσια του κοινωνικού συμβολαίου, διασφαλίζοντας συγχρόνως τα αναγκαία για την ζωή του, την αταραξία του και την αξιοπρέπειά του. Αυτό άλλωστε είναι και το νόημα της Επικούρειας Αυτάρκειας.
Και αφού ξεκαθαρίσαμε την έννοια της Ελευθερίας στην Επικούρεια Φιλοσοφία και την συγκρίναμε με την αντίστοιχη έννοια στις άλλες Ελληνικές Φιλοσοφίες,ας εμβαθύνουμε στην έννοια της Ελευθερίας όπως εμφανίζεται σήμερα και ας την συγκρίνουμε με την Επικούρεια Ελευθερία.
Στην εποχή μας, στον Δυτικό Κόσμο, ζούμε την αποθέωση του ατομικισμού που ευαγγελίζεται την απόλυτη ελευθερία του ατόμου. Αυτό επιφανειακά φαίνεται ότι συνάδει με την Φιλοσοφία του Επίκουρου, η οποία είναι κατά βάση ατομική φιλοσοφία. Στην ουσία όμως απέχει παρασάγγες από αυτήν,όσον αφορά κυρίως την Ελευθερία δράσης.
Η νεοφιλελεύθερη αυτή αντίληψη της Ελευθερίας δεν αναγνωρίζει όρια και περιορισμούς από την κοινωνία,ακριβώς γιατί δεν δέχεται την ύπαρξη κοινωνίας.Σύμφωνα με την Ιέρεια του Νεοφιλελευθερισμού Μάργκαρετ Θάτσερ,δεν υπάρχουν κοινωνίες,αλλά μόνο άτομα και οικογένειες. Απορρίπτοντας συνακόλουθα και το κοινωνικό συμβόλαιο,αγνοεί τα δικαιώματα των υπολοίπων μελών της κοινωνίας και αδιαφορεί για την ενδεχόμενη βλάβη που θα τους προκαλέσει η απαίτηση για άσκηση της ανεξέλεγκτης αυτής Ελευθερίας. Προσεγγίζει την Φιλοσοφία του Αρίστιππου χωρίς όμως την εγκράτειά της και την Φιλοσοφία των Κυνικών χωρίς όμως την ηθική της.
Αλλά και η ελευθερία της βούλησης αμφισβητείται γιατί αλλοιώνεται μέσα από την καταιγιστική προπαγάνδα των συστημικών μέσων μαζικής ενημέρωσης που χειραγωγούνται από πανίσχυρα Πολιτικά και Οικονομικά συμφέροντα καιτον κατακλυσμιαίο όγκο πληροφοριώνενός άναρχου διαδικτύου, που όμως είναι αδύνατη η αξιολόγηση τους, από ένα σαστισμένο κοινό,που το στρεβλό σύστημα Παιδείας, οι θρησκευτικές και ιδεολογικές αγκυλώσεις, οι δεισιδαιμονίες και ο περιρρέον παραλογισμός,έχουν ακυρώσει την ορθολογική του κρίση.Τα fakenewsκαι οι θεωρίες συνομωσίας που εξάπτουν την φαντασία, είναι σίγουρα ελκυστικότερα από την πραγματική πληροφορία,που ένα μυαλό χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις και την κριτική ικανότητα αδυνατεί να ξεχωρίσει.
Και πράγματι η πανδημία του Covid19 αποκάλυψε περίτρανα,πόσο η Κοινωνία του διαδικτύου εξακολουθεί να ζει στον Σκοτεινό Μεσαίωνα,στερούμενη ακόμα και του ενστίκτου επιβίωσης.
Όσο για την Ελευθερία του λόγου αυτή έχει ακυρωθεί στην πράξη,αφού ο κάθε πικραμένος σήμερα, μπορεί να δημοσιοποιήσει την λογική η παράλογη άποψή του στον ωκεανό τουδιαδικτύου και απλά να περάσει απαρατήρητος.
Εκτός αν είσαι ο Τζούλιαν Ασάνζ,οπότε το Σύστημα θα κάνει τα πάντα για να σε εξοντώσει! Και ας είναι ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. υπέρμαχος της ελευθερίας του λόγου!
Αυτή η έννοια της σύγχρονης «Ελευθερίας»,δεν είναι παρά περιττώματα αυταρχισμού μέσα σε φανταχτερό περιτύλιγμαδημοκρατικής ρητορικής. Αλλά στην Νεοφιλελεύθερη Καπιταλιστική Δυτική Κοινωνία του τζόγου, η συσκευασία μετράει πολύ περισσότερο από το προϊόν. Μήπως και τα δομημένα ομόλογα που οδήγησαν στην Οικονομική Κρίση του 2008δεν ήταν σκουπίδια αμπαλαρισμένα σε χρυσό περιτύλιγμα κερδοφόρας επένδυσης;
Γιατί όμως αμφισβητείται η Κοινωνία; Και μάλιστα στο όνομα της Ελευθερίας; Μαγιατί για να επικρατήσει η Παγκοσμιοποίηση,πρέπει να διαλυθούν οι κοινωνίες και μάλιστα οι Δημοκρατικές Κοινωνίες της Δύσης και η πολιτική έκφρασή τους τα Κράτη. Η επίκληση της Ελευθερίας είναι ο κράχτης και η σειρήνα της Νεοφιλελεύθερης Παγκοσμιοποίησης. Που όπως όλες ιστορικά οι προσπάθειες Παγκοσμιοποίησης,υποκρύπτουν τον ηγεμονισμό των ισχυρών Κρατών του Συστήματος και των Ελίτ που τα εξουσιάζουν, δηλαδή σήμερα των Η.Π.Α. και της Ε.Ε.
Έτσι το αίτημα για Ανθρώπινα Δικαιώματα που είναι συνυφασμένο με την Δημοκρατία και σπερματικά ανάγεται στον Ελληνικό Διαφωτισμό και την Επικούρεια Φιλοσοφία,αντικαθίσταται από τον δικαιωματισμό, της άνευ ορίων ατομικής Ελευθερίας,που απαιτεί δικαιώματα έξω από τους περιορισμούς που θέτει η ομαλή κοινωνική συμβίωση υποτάσσονταςτο συλλογικό συμφέρον στο ατομικό.
Συνέπειες του δικαιωματισμού είναι η απαίτηση των πλουσίων να μην πληρώνουν φόρους και να αρνούνται τις κοινωνικές δαπάνεςπου χρηματοδοτούνται από αυτούς, ενώ απαιτούν να λυμαίνονται τον κοινωνικό πλούτο όποτε αυτό τους συμφέρει,η πολυπολιτισμικότητα που προκύπτει από την περιφρόνηση τωννόμων και των κοινωνικών κανόνων, αφού οι διάφορες ιδεολογικές, θρησκευτικές και άλλεςμειοψηφίες επικαλούνται το δικαίωμά τους να επιβάλουν τους δικούς τους κανόνες και την δική τους αισθητική στην υπόλοιπη κοινωνία,οδηγώντας σε συγκρούσεις,βία τρομοκρατία καιεν τέλει κοινωνική κατάρρευση,η κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων μέσω της εισαγωγής παράνομων μεταναστών που μεθοδεύουν οι νεοφιλελεύθερες Ελίτ της Δύσης μέσω ΜΚΟ που χρηματοδοτούν υπογείως, η άρνηση συμμόρφωσης και η αδιαφορία για το κοινωνικό συμφέρον με την επίκληση στην κακώς εννοούμενη ατομική Ελευθερίαόπως συμβαίνει με τους αρνητές των εμβολίωνκαι το θέμα της «υποχρεωτικότητας» των εμβολιασμών.Ο δικαιωματισμός θέτοντας το συμφέρον του ατόμου ή της ομάδας υπεράνω του συμφέροντος της κοινωνίας, αντιστρατεύεται τα πραγματικά ανθρώπινα δικαιώματα και οδηγεί στον ολοκληρωτισμό.
Το πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι έχουμε μπλέξει τα νοήματα των λέξεων. Μιλάμε για Ελευθερία δράσης αλλά εννοούμε Ασυδοσία. Μιλάμε για ελευθερία λόγου και εννοούμε εξύβριση, προσβολή και χλευασμό, Μιλάμε για Κοινωνία αλλά βάζουμε το ατομικό μας συμφέρον πάνω από το συλλογικό. Μιλάμε για ατομικά δικαιώματα και εννοούμε δικαιωματισμό. Μιλάμε για πολυπολιτισμικότητα πουγκετοποιεί και διαλύει τις κοινωνίες και την μπερδεύουμε με τον πλουραλισμό που τις γονιμοποιεί.Μιλάμε για Εθνικισμό και τον μπλέκουμε με τον Πατριωτισμό. Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση και θέλουμε να αγνοούμε ότι πρόκειται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων και τον ηγεμονισμό των Ισχυρών.
Είναι καιρός να επιστρέψουμε στις πρώτες Αρχές και να ξαναπιάσουμε τον μίτο του νοήματος των λέξεων. Να ξεκαθαρίσουμε τις έννοιες και να συζητήσουμε πως θέλουμε να πορευτούμε στο κατώφλι της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Και εάν αποφασίσουμε πως θέλουμε να βαδίσουμε το μονοπάτιτης ηδονής, και της ατομικής Ευδαιμονίας που προϋποθέτει την Κοινωνική Ευημερία ο Επίκουρος είναι πάντα εδώ για να μας δείξει τον δρόμο.