ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΊΑΣ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ
Άλτας Δημήτρης

Οι Ελληνιστικοί Χρόνοι, η περίοδος κατά την οποία ο Επίκουρος διαμόρφωσε την Φιλοσοφία του, είναι περίοδος παρακμής της Πόλης Κράτους, αλλά και της άμεσης Δημοκρατίας όπως αυτή εξελίχθηκε και διαμορφώθηκε τον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την εκφύλιση της Δημοκρατίας σε Τιμοκρατικό καθεστώς και ολιγαρχία, με απαξίωση των θεών και των θεσμών της Πόλης και μεταφορά του κέντρου αποφάσεων έξω από την Πόλη, στο Βασίλειο που ασκεί την Ηγεμονία, που στην περίπτωση της Αθήνας είναι το Βασίλειο της Μακεδονίας. Είναι η περίοδος που η Αυτοκρατορία του Μ. Αλέξανδρου διαμοιράζεται στους Επίγονους και χωρίζεται σε Βασίλεια, που βρίσκονται μεταξύ τους σε συνεχείς πολέμους για επικράτηση και Κυριαρχία. Είναι επίσης η περίοδος της παγκοσμιοποίησης του Ελληνικού πολιτισμού και της Ελληνικής γλώσσας και κουλτούρας αλλά και της εμφάνισης και διάδοσης ανατολίτικων μεταφυσικών δοξασιών, θρησκειών και μοιρολατρίας.

Η απαξίωση της Πολιτικής και η συρρίκνωση του Δήμου, που δεν μπορούσε πλέον να έχει την ευθύνη σημαντικών αποφάσεων για τις τύχες της Πόλης, η οικονομική δυσπραγία και η απογοήτευση, οδήγησε τους πολίτες σε στροφή στην ιδιωτικότητα, την εσωστρέφεια και την δεισιδαιμονία.
Δύο γενιές πριν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης είχαν ασχοληθεί με την Πολιτική θεωρία, ο πρώτος με την «Πολιτεία» και τους «Νόμους», προτείνοντας ένα εφιαλτικό ολιγαρχικό μοντέλο, με βάση σαφώς διαχωριζόμενες κάστες, που θα ταίριαζε περισσότερο σε τερμίτες παρά σε ανθρώπους, ενώ ο δεύτερος στα «Πολιτικά» του ανέλυσε και κατηγοριοποίησε τα καθεστώτα της εποχής του.
Τα φιλοσοφικά ρεύματα που διαμορφώνονται την περίοδο της Ελληνιστικής εποχής, οι Επικούρειοι και οι Στωικοί, επικεντρώνονταιστον άνθρωπο θέτοντας ως στόχο την ατομική Ευδαιμονία, οι μεν πρώτοι προσπαθώντας να βγάλουν τον άνθρωπο από το ψυχολογικό τέλμα, ποντάροντας στην ελεύθερη βούληση, την ατομική ευθύνη, την φιλία και την ορθολογική ιεράρχηση των αναγκών, οι δε δεύτεροι διαχειριζόμενοι την μοιρολατρία της εποχής, προσπαθώντας να πείσουν τους ανθρώπους ότι μόνο αν αγαπήσουν το τέλμα στο οποίο βρίσκονται και την μιζέρια τους και υποταχθούν στην μοίρα τους, θα φθάσουν στην Ευδαιμονία! Αυτό βέβαια για τους πολλούς εξουσιαζόμενους, γιατί για τους λίγους της εξουσίας, πρέσβευαν ότι αφού η μοίρα τους είχε τάξει στην Ελίτ, ήταν προορισμένοι να εξουσιάζουν!
Ο Στωικισμός λοιπόν εκ των πραγμάτων διαμόρφωσε πολιτική ατζέντα, στην προσπάθεια να πείσει τους πολλούς ότι είναι η μοίρα τους να εξουσιάζονται και την Ελίτ ότι είναι η μοίρα της να εξουσιάζει και οτιδήποτε άλλο αντιστρατεύεται τον Θεϊκό Σκοπό. Και η ατζέντα αυτή είναι βέβαια ατζέντα της Ολιγαρχίας! Με την ενσωμάτωση δε του Στωικισμού στον Χριστιανισμό τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα και αν κάποιος ήθελε να τρέφει ελπίδες για την μέλλουσα ζωή, έπρεπε στην παρούσα να είναι υπάκουος δούλος του Βασιλιά, του Αφέντη, του γαιοκτήμονα, του παπά και του Πάπα και του κάθε απατεώνα που είχε αναλάβει εργολαβικά να ερμηνεύσει τον εξ αποκαλύψεως λόγο του Θεού στους ανθρώπους!
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που οι εξουσιαστικές ελίτ έκτοτε, ρέπουν στον Στωικισμό, που με διάφορες μεταλλάξεις και μορφές, ως Θρησκεία, Πολιτική ιδεολογία, ή Οικονομική θεωρία μας ταλαιπωρεί μέχρι σήμερα!
Και η Επικούρεια Φιλοσοφία; Μην ασχολείστε μ’ αυτούς τους θεομπαίχτες θα σας πούνε οι Ακαδημαϊκοί ταγοί της Φιλοσοφίας! Ηδονιστές, Μηδενιστές, εγωιστές, αδιάφοροι για τους άλλους, αναχωρητές, δειλοί χαμαιλέοντες! «Λάθε βιώσας» είναι το σύνθημά τους!
Δεν πιστεύω ότι υπάρχει πιο παρεξηγημένη ρήση στην Αρχαία Ελληνική γραμματεία από το Λάθε βιώσας! Υποτίθεται ότι αποτελεί τεκμήριο της αποστροφής των Επικούρειων για τα κοινά και ταφόπλακα για την ενασχόληση τους με την πολιτική.
Η αλήθεια είναι ότι καταστηματική ηδονή των Επικούρειων και ενασχόληση με τα κοινά δεν πάνε συνήθως πακέτο. Οι Επικούρειοι δεν συμπαθούν την πολιτική, γιατί η όποια ηδονή που προσφέρει, αν προσφέρει, πληρώνεται συνήθως με δυσανάλογο πόνο. Γι’ αυτό και ο Επίκουρος προτρέπει κατ’ αρχήν την αποφυγή της ενασχόλησης με την πολιτική, η οποία ούτως ή άλλως στην εποχή του είχε αφ’ ενός καταντήσει επικίνδυνο άθλημα, αφ’ ετέρου δεν θα μπορούσε να προσφέρει και τίποτα το ουσιαστικό,αφού το κέντρο αποφάσεων για την τύχη της Πόλης απείχε εκατοντάδες χιλιόμετρα από αυτήν. Πολιτικός λόγος την εποχή εκείνη ή θα ήταν κολακευτικός για τον Ηγεμόνα (Στρατοκλής), ή θα οδηγούσε σε μπελάδες, διώξεις και εξορία (Δημοχάρης)!
Αλλά αυτή είναι η πρώτη επιφανειακή ανάγνωση της Επικούρειας Φιλοσοφίας! Γιατί το λάθε βιώσας είναι προτροπή και όχι δογματική θέση. Προτροπή να αποφεύγει κανείς την προβολή, την πολυπραγμοσύνη, την σπατάλη χρόνου και ενέργειας σε κοσμικότητες και επιφανειακές σχέσεις χάριν της διατήρησης της ψυχικής γαλήνης. Σε αυτήν την περιγραφή βεβαίως περιλαμβάνεται και η ενασχόληση με την πολιτική. Αλλά ο Επίκουρος φροντίζει να ξεκαθαρίσει ότι αυτός που θα υποφέρει από την αποχή αυτή είναι καλύτερα να ακολουθήσει την φύση του και να ασχοληθεί με την πολιτική. Αυτό δεν θα τον κάνει λιγότερο Επικούρειο αν και είναι πιθανόν να τον αφήσει χωρίς κεφάλι!
Ο Φιλόδημος στην περί Ρητορικής συγγραφή του, δικαιολογεί την αντιπάθεια των Επικούρειων για την πολιτική, λόγω των συμφορών που μπορεί αυτή να προκαλέσει και που συχνά είναι ανήκεστες. Παραδέχεται όμως ότι ένας καλοπροαίρετος πολιτικός, μπορεί να προσφέρει πολλά καλά στην κοινωνία, ιδίως αν έχει ασχοληθεί με την Φιλοσοφία και προφανώς με τον Κανόνα, οπότε οι προτάσεις του μπορεί να προκαλέσουν αισθητή βελτίωση στην διακυβέρνηση, αν και είναι αμφίβολο αν ο ίδιος θα εισπράξει κάποιο όφελος ήαναγνώριση.
Πέρα από τα προαναφερθέντα,σε μια πιο προσεκτική προσέγγιση της Επικούρειας Φιλοσοφίας, διαπιστώνει κανείς ότι αυτή βρίθει από στοιχεία Πολιτικής Θεωρίας! Και Πολιτική θεωρία δεν σημαίνει υποχρεωτικά ενασχόληση με την πολιτική, αλλά έχει σχέση με τις Αξίες της Πολιτικής. Και οι Αξίες της Πολιτικής θεωρίας του Επίκουρου είναι επαναστατικές!
Και πρώτα απ’ όλα η Ελεύθερη βούληση! Αυτή που κάνει τον άνθρωπο μοναδικό, ξεχωριστό και απρόβλεπτο! Όχι μάζα! Όχι κοπάδι! Έναν πολίτη που ο Ηγεμόνας δεν μπορεί να διατάξει, αλλά μόνο να τον πείσει, όχι μόνο με επιχειρήματα αλλά και με το παράδειγμα του περί του πρακτέου. Ο Επίκουρος προκρίνει τον πειστικό λόγο έναντι της βίας που ξεκάθαρα απορρίπτει. Από κοντά η Παρρησία και η Ισηγορία! Η ελευθερία βούλησης αλλά και λόγου. Όλα αυτά μπορούν να συνυπάρξουν σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο.
Έπειτα είναι το Κοινωνικό Συμβόλαιο. «Το Δίκαιο της Φύσης συμβολίζει το συμφέρον όλων να μην βλάπτουν ο ένας τον άλλον ούτε να βλάπτονται» λέει ο Επίκουρος. Αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής συμβίωσης. Πρώτη προϋπόθεση και θεμέλιο της κοινωνίας, είναι να αισθάνονται τα μέλη της ασφαλή μεταξύ τους. Η συνεργασία έπεται. Παρατηρεί κανείς ότι το κοινωνικό συμβόλαιο του Επίκουρου είναι μεταξύ ισότιμων εταίρων. Είναι ένα οριζόντιο συμβόλαιο. Εδώ αξίζει να παρατηρήσουμε ότι μετά τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, όταν αναφερόμαστε σε κοινωνικό συμβόλαιο,είναι συνήθως μεταξύ εξουσίας και εξουσιαζόμενων. Είναι ένα κάθετο συμβόλαιο. Στην ουσία αυτό κάνει και την διαφορά μεταξύ της άμεσης Δημοκρατίας και της Μοναρχίας ή Ολιγαρχίας, με την αντιπροσωπευτική έμμεση κοινοβουλευτική Δημοκρατία των ημερών μας να είναι κάπου στο μέσον.
Η έννοια της Δικαιοσύνης στην Επικούρεια Φιλοσοφία είναι σαφώς διαφορετική απ’ ότι στον Στωικισμό, τις Μεταφυσικές Φιλοσοφίες και τις Θρησκείες. Δεν είναι Άυλη Αιώνια Ιδέα, αλλά ένα σύνολο συμφωνημένων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων Κανόνων και Νόμων που ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις στα πλαίσια του Κοινωνικού Συμβολαίου.
Οι Νόμοι είναι πάντα γραπτοί – ποτέ άγραφοι εθιμικοί – και υπόκεινται σε αλλαγή όταν οι κοινωνικοί εταίροι κρίνουν ότι οι υφιστάμενοι δεν τους εξυπηρετούν πλέον. Αυτός είναι και ο λόγος που άγραφος εθιμικός Νόμος δεν γίνεται αποδεκτός από τους Επικούρειους. Επειδή αυτού του είδους οι Νόμοι είναι διαχρονικοί και αμετάβλητοι και εξυπηρετούν παρωχημένες κοινωνικές δομές, όπως η φεουδαρχία για παράδειγμα.
«Εάν κάποιος θεσπίσει ένα νόμο που δεν αποβαίνει προς το συμφέρον της κοινωνικής ζωής, τότε αυτός ο Νόμος δεν έχει τον χαρακτήρα του Δικαίου» λέει ο Επίκουρος και επομένως δεν οφείλει κανείς να πειθαρχήσει σ’ αυτόν, είναι η αυτονόητη συνέχεια του συλλογισμού θέτοντας τις βάσεις της πολιτικής ανυπακοής! Άλλωστε ο Φιλόδημος ο Γαδαρηνός στο «Περί Επίκουρου» έργο του μαρτυρεί ότι ο Επίκουρος δεν υποτάχθηκε ποτέ, ούτε στην εξουσία του όχλου, ούτε του ηγεμόνα, ούτε του γυμνασίαρχου.
Η Δικαιοσύνη λοιπόν έχει μια σχετικότητα που παραπέμπει στην ρύση του Πρωταγόρα « πάντων χρημάτων μέτρον Άνθρωπος » με την έννοια ότι πρέπει πάντοτε να θεραπεύει την ασφάλεια και την ευημερία του Ανθρώπου, ως μεμονωμένου ατόμου και ως κοινωνικού δρώντος.
Τα μέλη της κοινωνίας, από κοινού αποφασίζουν την θέσπιση των νόμων και τους εφαρμόζουν για όσο διάστημα αυτοί τα εξυπηρετούν και αλλάζουν πάλι με κοινή απόφαση όταν πάψουν να τα εξυπηρετούν. Οι νόμοι εγγυώνται την ελευθερία όλων των μελών μιας κοινωνίας, παρά τον εξαναγκαστικό τους χαρακτήρα. Και αυτό γιατί αφορούν όλους ανεξαιρέτως. Φτιάχνονται από τους ανθρώπους, αλλά είναι πάνω από αυτούς. Είναι δε απαραίτητοι γιατί δεν έχουν όλα τα μέλη της κοινωνίας την ίδια ευαισθησία απέναντι στο κοινωνικό συμφέρον. Ο φόβος της τιμωρίας από εκείνους που είναι επιφορτισμένοι με την τήρηση των Νόμων είναι η μεγαλύτερη εγγύηση για την τήρησή τους λέει ο Επίκουρος. (ευθεία αναφορά σε κρατική εξουσία).
Η οργάνωση των Κήπων προσφέρει επαναστατικά στοιχεία Πολιτικής θεωρίας. Αν και πολλές λεπτομέρειες δεν είναι γνωστές, γνωρίζουμε ότι υπήρχε Ιεραρχία με τους καθηγεμόνες και τους κατασκευαζόμενους, ότι κάθε έτος εκλεγόταν ένας εκπρόσωπος του Κήπου, και ότι για πρώτη φορά στην Ιστορία οι γυναίκες και μάλιστα οι εταίρες και οι δούλοι όχι μόνο γίνονταν δεκτοί στους Κήπους, αλλά αντιμετωπίζονταν ισότιμα με τους πολίτες. Και μπορούμε να αντιληφθούμε από το «Περί παρρησίας» σύγγραμμα του Φιλόδημου, ότι έχαιραν τον σεβασμό και την κατανόηση που δικαιούται κάθε ανθρώπινο πλάσμα.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι ο Επίκουρος θεωρεί τις γυναίκες και τους δούλους άξιους να φιλοσοφήσουν, ανεβάζοντάς τους από το επίπεδο των έμψυχων πραγμάτων, που τους θεωρούσαν την εποχή εκείνη, στο επίπεδο του ανθρώπου, που είναι ικανός να γίνει κοινωνός ανώτερων πνευματικών προβληματισμών, που προσφέρει η Επιστήμη και η Φιλοσοφία. Πόσο σημαντική διαφορά με τον Αριστοτέλη που στα «Πολιτικά του» ισχυρίζεται ότι «….εκ φύσεως δούλος είναι εκείνος ο οποίος μπορεί να είναι κτήμα άλλου και τέτοιος είναι όποιος έχει τόσο λογικό όσο αρκεί για να αισθάνεται χωρίς όμως να έχει πλήρως τα λογικά του» γεγονός που τον καθιστά ανώτερο από το ζώο, αλλά κατώτερο από τον ελεύθερο άνθρωπο, που έχει τις φυσικές και ηθικές ιδιότητες που τον καθιστούν ικανό να διάγει την ζωή του πολίτη.
Η προτροπή του Επίκουρου να σέβεται ο άνδρας την γυναίκα του, γιατί δεν την παντρεύτηκε για να τον υπηρετεί αλλά για να τον συντροφεύει στην ζωή, εντάσσεται στο ίδιο κλίμα. Ο Επίκουρος εξυψώνει την Γυναίκα σύζυγο, από την υποδεέστερη θέση του υπηρέτη, στην ισότιμη θέση της συντρόφου. Πρόκειται για μια θεμελιώδη αλλαγή οπτικής όσον αφορά την ανθρώπινη αξία! Είναι η απαρχή του περάσματος από τα δικαιώματα του Πολίτη στα δικαιώματα του Ανθρώπου.
Δούλοι, Γυναίκες και μάλιστα Εταίρες, μπορούσαν ισότιμα να εκλεγούν εκπρόσωποι του Κήπου και είναι γνωστή η διαμάχη της Εταίρας Λεόντιον, όταν εκπροσωπούσε τον Κήπο των Αθηνών, με τον διάδοχο του Αριστοτέλη στο Λύκειο, Θεόφραστο.
Το κοινωνικό πείραμα των Κήπων υπήρξε Επαναστατικό και σοκαριστικό για την κοινωνία της εποχής και συνέβαλε στην κατασυκοφάντηση της Επικούρειας Φιλοσοφίας, αλλά αποτέλεσε την σημαντικότερη ίσως στιγμή του Ελληνικού Διαφωτισμού, που μέσω του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού κληροδοτήθηκε και διαμόρφωσε τον Δυτικό Πολιτισμό.
Όλα τα προαναφερθέντα σκιαγραφούν ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο, που δεν μπορεί να είναι ούτε απολυταρχικό ούτε ολιγαρχικό. Άλλωστε ξεκάθαρα ο Επίκουρος δηλώνει ότι ο Επικούρειος δεν μπορεί ποτέ να είναι Τύραννος. Πρόκειται για ένα πλαίσιο που όχι μόνο αποδέχεται την ισότητα, ισονομία, ισηγορία, παρρησία ,αλλά τα επεκτείνει στις αποκλεισμένες έως τότε κοινωνικές ομάδες των γυναικών και των δούλων, πρακτικά σε όλους τους ανθρώπους που ζουν σε μια κοινωνία, χωρίς να έχουν απαραίτητα την ιδιότητα του πολίτη. Είναι το μεγάλο άλμα από τα πολιτικά δικαιώματα στα ανθρώπινα δικαιώματα όπως ειπώθηκε και προηγουμένως. Ένα άλμα που ξεκινά με τους σοφιστές Λυκόφρονα, Αλκιδάμαντα και τον «Νέστορα» Αντιφώντα τον 5ο αιώνα και ολοκληρώνεται με τον Επίκουρο.
Η Επικούρεια Φιλοσοφία υπήρξε η επιτομή του Ελληνικού Διαφωτισμού ο οποίος γονιμοποίησε τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Οι Αξίες του σύγχρονου Δυτικού Πολιτισμού που διαμορφώθηκαν από τον Διαφωτισμό, το Κοινωνικό Συμβόλαιο, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η Ισότητα, η Ισονομία,η Ελευθερία της βούλησης, η Ελευθερία του λόγου είναι κληρονομιά της Φιλοσοφίας του Επίκουρου και όχι του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη όπως επιμένουν να μας διδάσκουν! Ούτε ο Πλάτωνας, ούτε ο Αριστοτέλης ούτε βέβαια οι Στωικοί μίλησαν ποτέ γι’ αυτές τις Αξίες. Ούτε κανένας άλλος πολιτισμός εκτός από τον Δυτικό τις ενστερνίστηκε μέχρι σήμερα. Και μάλιστα αυτό το έκανε κόντρα στην επικρατούσα θρησκεία! Γι’ αυτό και στον Δυτικό Πολιτισμό το Κράτος απεκδύθηκε τον θεοκρατικό του χαρακτήρα και έγινε Κοσμικό με θεσμικό διαχωρισμό Πολιτείας και θρησκείας, με κάποιες βέβαια θλιβερές εξαιρέσεις όπως η Νεοελληνική Πολιτεία που ακόμα ταλαιπωρείται από την θεοκρατία!
Μην ψάχνετε για δικαιώματα γυναίκας και γενικότερα δικαιώματα ανθρώπου ούτε στο Ισλάμ, ούτε στον Ιουδαϊσμό, ούτε στον Χριστιανισμό, ούτε στον Ινδουισμό, ούτε στους Κινέζους, ούτε στους Ιάπωνες, ούτε στους Αφρικανούς! Άλλωστε και στον Δυτικό Κόσμο μόλις τον 19ο αιώνα καταργήθηκε η δουλεία και μόλις τον 20ο μέσω του φεμινιστικού κινήματος άρχισαν να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα της Γυναίκας, των παιδιών, αλλά και γενικότερα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ο σπόρος πήρε αιώνες για να δώσει καρπούς! Γι’ αυτό και είναι βαριά η κληρονομιά του Επίκουρου!
Σ’ αυτό το σημείο θεωρώ σκόπιμη μία επισήμανση για ένα φαινόμενο της εποχής μας, που περνά συνήθως απαρατήρητο αλλά δημιουργεί μεγάλη σύγχυση και αμηχανία. Άλλο πράγμα είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλο ο δικαιωματισμός. Ο δεύτερος υπερτονίζει τα χωρίς όρια δικαιώματα του ατόμου και των μειονοτήτων που υπερβαίνουν και αγνοούν τα δικαιώματα του κοινωνικού συνόλου. Ο δικαιωματισμός δεν δέχεται τα όρια που βάζει η κοινωνία στα δικαιώματα και τα συμφέροντα των ατόμων και των ομάδων. Πρόκειται για υφέρπουσα ιδεολογία Νεοφιλελεύθερης αντίληψης που στην ουσία ακυρώνει την κοινωνία την ίδια. Επομένως και την Δημοκρατία.
Το αίτημα για πολυπολιτισμικότητα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Γιατί χωρίζει την κοινωνία σε ανταγωνιστικές και αλληλομισούμενες ιδεολογικές και θρησκευτικές ομάδες, ανίκανες να συζητήσουν μεταξύ τους και που η κάθε μία θεωρεί ότι έχει το δικαίωμα να επιβάλλει τις απόψεις της, την ηθική και την αισθητική της στην υπόλοιπη κοινωνία ακόμα και με την βία. Έτσι η κοινωνία οδηγείται σε γκετοποίηση και τελικά σε διάλυση.
Είναι διαφορετικό πράγμα ο πλουραλισμός σε μία κοινωνία όπου με συζήτηση, σεβασμό στις διαφορετικές απόψεις και οπτικές, αμοιβαίους συμβιβασμούς και συναίνεση, οι διάφορες ομάδες θα οδηγηθούν σε αρμονική συμβίωση. Αλλά αυτό απαιτεί κουλτούρα διαλόγου και Δημοκρατίας από όλους τους συμμετέχοντες και φυσικά μόνο στις Δυτικές Κοινωνίες κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Που σημαίνει ότι μόνο η Δυτική Κουλτούρα είναι ανοικτή στον πλουραλισμό, αλλά δυστυχώς και ευάλωτη στην πολυπολιτισμικότητα. Και ο πλουραλισμός είναι κληρονομιά της Αρχαίας Αθήνας και του Ελληνικού Πολιτισμού, που είχε την μοναδική ικανότητα να αφομοιώνει και να εξελίσσει κάθε θετικό στοιχείο των άλλων πολιτισμών, όπως πολύ σωστά παρατηρεί και ο Πλάτωνας, ενώ η πολυπολιτισμικότητα είναι αποτέλεσμα της αμηχανίας, της ενοχικότητας και της έλλειψης αυτοπεποίθησης του Δυτικού πολιτισμού, να διαχειριστεί την επιθετικότητα του σύγχρονου ιδεολογικού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού ιδίως του Ισλάμ.
Σαν σύγχρονος Επικούρειος θα έπαιρνα σαφή θέση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατά του δικαιωματισμού και υπέρ του πλουραλισμού και εναντίον της πολυπολιτισμικότητας! Και θεωρώ ότι θα ήμουν συνεπής στο γράμμα και κυρίως στο πνεύμα της Επικούρειας Φιλοσοφίας!
Προφανώς και ο Επίκουρος δεν είχε καμιά πρόθεση να διατυπώσει μια Πολιτική θεωρία όπως έκανε ο Πλάτωνας. Το πολιτικό πλαίσιο όμως που σαφώς σκιαγραφείται, έστω και αθέλητα, από την Φιλοσοφία του είναι αυτό της Δημοκρατίας. Μιας ζωντανής Δημοκρατίας ευέλικτης και προσαρμόσιμης στις κοινωνικές ανάγκες, παραδόξως, κατά μία οπτική, πιο κοντά στα σύγχρονα πρότυπα παρά στην δουλοκτητική ανδροκρατούμενη Δημοκρατία της Αρχαίας Αθήνας!
Και μιας και μιλάμε για Δημοκρατία, η Επικούρεια Φιλοσοφία είναι εκείνη που της έδωσε το βασικό εργαλείο για την εύρυθμη λειτουργία της δηλαδή τον Κανόνα. Την μέθοδο με την οποία οι πολίτες θα μπορούν να διακρίνουν την ήρα από το σιτάρι, το τι δύναται γενέσθαι από τις ιδεοληψίες, τον γνήσιο πολιτικό άνδρα από τον κίβδηλο λαϊκιστή ρήτορα, να αντιλαμβάνονται προθέσεις και να κρίνουν καταστάσεις.Να μην παρασύρονται σαν τα στάχια στους αγρούς, από το που φυσά ο άνεμος. Εάν η σημερινή αντιπροσωπευτική Δημοκρατία έχει περισσότερα ή λιγότερα θεωρητικά πλεονεκτήματα από την άμεση Δημοκρατία της Αρχαίας Αθήνας, είναι μια μεγάλη συζήτηση. Η κριτική ικανότητα του σώματος των πολιτών όμως, ήταν, είναι και θα είναι και στις δύο περιπτώσεις η διαχρονική πρόκληση για το Δημοκρατικό πολίτευμα. Και η διάδοση και διδασκαλία του Κανόνα η μεγάλη πρόκληση και ευθύνη για τους Επικούρειους σήμερα. Ευθύνη προς τους ίδιους τους τους εαυτούς, εάν θέλουν να ζήσουν σε μια κοινωνία που θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν ευδαίμονα βίο.