« . . . ο σπουδαίος, οίος πολλά τω συμφέροντι και ασυμφόρω διορίζων . . . »
(Φιλόδημος, ¨Περί οικονομίας¨, ΧΙΙ)
—-

Δηλαδή ο «σπουδαίος» ο οποίος βάζει ένα όριο ανάμεσα σε αυτά που ωφελούν και αυτά που δεν ωφελούν. . . . .
Το τι εννοεί ο Φιλόδημος ως ωφέλεια και μη, το εξηγεί ο ίδιος επιγραμματικά «τούτο μόνον αρέσκει ειπείν», δηλαδή αυτό μόνον επιθυμώ να αναφέρω, και συνεχίζει: Ότι άριστος είναι ο βίος ο οποίος αποφέρει περισσότερη ευημερία και ειρήνη και προκαλεί ελάχιστη φροντίδα που θα προκαλέσει ενοχλήσεις.
Αλλά και ο ίδιος ο Επίκουρος το αναφέρει επίσης επιγραμματικά «ανάγουμε κάθε επιλογή και κάθε αποφυγή μας στην υγεία του σώματος και στην γαλήνη της ψυχής, μιάς και αυτά είναι ότι έχει να σου προσφέρει μία ευτυχισμένη ζωή» (Επιστολή προς Μενοικέα, 128).

Ο σπουδαίος
Αυτό θα μπορούσαμε να το δούμε από πολλές σκοπιές. Για παράδειγμα από την σκοπιά του Πλάτωνα το αντίθετο του σπουδαίος είναι ο ¨φαύλος¨, από την σκοπιά του Ξενοφώντα είναι ο ¨πονηρός¨ και από την σκοπιά του Αριστοφάνη είναι ο ¨γελοίος¨. Από την σκοπιά της Επικούρειας φιλοσοφίας, τα είπε παραπάνω ο Φιλόδημος.
Όμως το να ξεχωρίζεις τι είναι ωφέλιμο και τι όχι, μοιάζει να είναι εύκολο και ίσως αυτονόητο. Άραγε για ποιόν λόγο θα πρέπει να είσαι και «σπουδαίος» για να τα ξεχωρίζεις;
Διότι στην πράξη, μέσα στην κοινωνία, όχι μόνο δεν είναι αυτονόητο, αλλά ούτε καν εύκολο. Διορθώνω: Και εύκολο είναι και αυτονόητο, αλλά . . . . . . . . αυτό δεν το βλέπουμε να συμβαίνει μέσα στην κοινωνία.
Μοιάζει ότι αυτό το είδος των ανθρώπων, που μπορούν να ξεχωρίσουν τι τους ωφελεί και τι όχι, να είναι ένα είδος ¨εν ανεπαρκεία¨. Δηλαδή αν τους είχαμε στα ράφια του σούπερ μάρκετ, σήμερα θα μπαίναμε να ψωνίσουμε και θα βλέπαμε τα ράφια αδειανά.
Διότι για να καθορίσεις (ή να διορίσεις κατά τον Φιλόδημο) τι ωφελεί και τι όχι, πρέπει να εκφέρεις κρίση. Και για να εκφέρεις κρίση θα πρέπει να αποκτήσεις την ικανότητα να διακρίνεις την αλήθεια από το ψέμα, αλλιώς τίποτε δεν θα εμποδίσει τον καθένα « . . . σε της ρινός έλκεσθαι . .», δηλαδή να σε τραβάει από την μύτη. Έτσι λέει ο Λουκιανός στο έργο του ¨Περί Αιρέσεων, 810¨.
Και αυτήν την ικανότητα την δίνει ο Κανών του Επίκουρου. Αλλά όχι το να μπορείς να περιγράψεις τον Κανόνα, αλλά το να τον γνωρίζεις και να τον χρησιμοποιείς. Γιατί και εγώ ξέρω να σου περιγράψω ένα ποδήλατο, αλλά για ορθοπεταλιά στην ανηφόρα . . . . άστο.
Σε τελική ανάλυση, αυτός τον οποίον δεν μπορεί ο καθένας να τον τραβάει από την μύτη, δηλαδή ο ¨σπουδαίος¨ (!) είναι αυτός που γνωρίζει και εφαρμόζει τον Κανόνα.

Και ο μη σπουδαίος
Η ανάλυση και η βιωματική εφαρμογή, με την οποία ασχολούμαστε, μας φέρνει αναγκαστικά μέσα στην κοινωνία. Με τέτοιον τρόπο που και η αναπνοή και μόνο της κοινωνίας να επηρεάζει την ζωή μας. Όποιος έχει αντίθετη άποψη δεν έχει ιδέα από τον Κανόνα. Ας προσπαθήσει να τραβήξει μία Αριστοτέλεια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία. Και μετά τα λέμε. Και εν πάσει περιπτώσει ας μας εξηγήσει με ποιόν τρόπο ο λογαριασμός της ΔΕΗ που μου ήρθε των 1.814 ευρώ*, είναι μία ατομική – προσωπική υπόθεση και αφορά αποκλειστικά μόνο εμένα, ενώ η κοινωνία, η πολιτεία, οι υπουργοί, οι διαχειριστές, οι επιχειρηματίες δεν έχουν καμία σχέση με το γεγονός. Εκτός βέβαια από το ότι αυτοί θα στενοχωρηθούν, ενώ εγώ θα συνεχίσω να ζω μέσα στην Επικούρεια αταραξία μου. Η κρίση μου εδώ για το τι με ωφελεί και τι όχι, θα πρέπει να καταργηθεί. Να της κάνω ευθανασία.
Πάντως, αν τελικά δεν της κάνω ευθανασία, θα πρέπει να αναζητήσω αιτίες στους «μη σπουδαίους». Αυτούς δηλαδή που επιλέγουν αυτό που δεν τους ωφελεί.
Και επειδή ο Κανών σε κρατάει πάνω στην πραγματικότητα, που την διαπιστώνεις και την επιβεβαιώνεις συνεχώς με τις αισθήσεις και τα συναισθήματά σου, οπότε και η ωφέλεια σε αφορά άμεσα διότι την αισθάνεσαι ή γνωρίζεις τι θα αισθανθείς στο μέλλον, άρα το πρόβλημα βρίσκεται στην αντίθετη μεριά. Δηλαδή σε νοητικές κατασκευές που περιφρονούν την πραγματικότητα.
Σε γενικές γραμμές (κατά τους ολοσχερωτάτους τύπους), σχεδόν όλα αυτά που οδηγούν τους ανθρώπους να επιλέγουν το μη ωφέλιμο, έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι αποτελούν νοητικά σχήματα που εγκαθίστανται στον εγκέφαλό τους. Είναι κυρίως οι ιδεολογίες αλλά και διάφορες ιδεοληψίες, ιδεαλισμοί, πολιτικές πεποιθήσεις κλπ. Είναι η φυλακή τους, γιατί μετά από καιρό δεν μπορούν να φανταστούν κάτι έξω από αυτό το νοητικό σχήμα. Και ίσως χειρότερα δεν μπορούν να φανταστούν και κάποιον άλλον άνθρωπο που να είναι ελεύθερος, έξω από αυτήν την φυλακή. Οπότε τον κατατάσσουν και αυτόν είτε σε κάποιο κελί της φυλακής (δηλαδή ΝΔ, ΚΚΕ κλπ), ή σε κάποια πτέρυγα της φυλακής (αριστερά, δεξιά, κεντρώα πτέρυγα κλπ.).
Αυτοί οι άνθρωποι είναι οι Μη Σπουδαίοι. Βέβαια δεν νομίζω ότι έχουν σχέση με τον χαρακτηρισμό του Πλάτωνα (¨φαύλοι¨), ούτε τον Ξενοφώντα (¨πονηροί¨), αλλά ο χαρακτηρισμός του Αριστοφάνη (¨γελοίοι¨) μάλλον τους έρχεται γάντι.
Πάντως αν κάποιον από εσάς, σε μία συζήτηση, σας χαρακτηρίσουν, άλλος ως εθνικιστή, άλλος ως αριστερό, άλλος ως κομμουνιστή, άλλος ως συντηρητικό κλπ, να ξέρετε ότι αυτό βλέπει ο καθένας τους από το παράθυρο του κελιού του. Οπότε εσείς βρίσκεστε σε καλό δρόμο.
Έξω από τα κάγκελα.
Απρίλιος 2022
*Ψέμματα είναι, αλλά το γράφω για να το κάνω πιο πειστικό.