Και όμως, δεν το γνωρίζετε, αλλά υπάρχει Κήπος Επικουρείων στην Γειτονιά της Παρακμής.Και μάλιστα με πολλούς φίλους. Κι εγώ ένας από αυτούς. Αντιμετωπίζουμε τα ίδια ακριβώς προβλήματα, όπως όλοι οι άλλοι κάτοικοι της περιοχής.
Πόνος.
H Aρχή της Ηδονής – Οι Επιθυμίες.
Πως θα διώξουμε τον πόνο και θα φέρουμε την ηδονή; Ως Επικούρειοι θα ανατρέξουμε στην φιλοσοφία μας από όπου θα εμπνευστούμε τις πρακτικές λύσεις, τις επιλογές μας και τις αποφυγές μας, ώστε να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά και παρόντα προβλήματα της ζωής. Η πορεία της ζωής από τον πόνο στην ηδονή προχωράει ουσιαστικά πάνω στον άξονα της «Ηδονής» όπως τον περιγράφει στο βιβλίο του ο συμπατριώτης μας από τα Ιωάννινα και καθηγητής της φιλοσοφίας Αβραάμ Κοέν.
Ο άξονας της Ηδονής με την σειρά του έχει στα θεμέλιά του τον αλγόριθμο των επιθυμιών. Θα ξεκινήσουμε λοιπόν από τις επιθυμίες. Πρωταρχικές επιθυμίες είναι βέβαια οι αναγκαίες και φυσικές επιθυμίες μας, δηλαδή οι επιθυμίες για επιβίωση και για το αίσθημα ασφαλείας. Ο Επίκουρος λέει ότι για να καλύψει ο άνθρωπος αυτές τις επιθυμίες του μπορεί να κάνει οτιδήποτε. Σωστά. Και εγώ αν είχα μικρά παιδιά να φροντίσω θα έφθανα σε ακραίες δραστικές συμπεριφορές για να το πετύχω. Είπαμε, ο Επίκουρος βλέπει τον άνθρωπο στα βιολογικά του πλαίσια.
Επικούρειος, δηλαδή Έλληνας
Μόνο που εγώ είμαι Έλληνας, παιδί (έστω «παιδί» μεγάλης ηλικίας), του Ελληνικού Πολιτισμού, που κάποιοι πρόγονοί μου αποτέλεσαν ένα αρχέτυπο που ονομάστηκε «Απόλλων» σκότωσαν τον πύθωνα και ελευθέρωσαν την πηγή της ζωής, σκότωσαν την συμπεριφορά, την ζωή που την όριζε ο αρχικός εγκέφαλος, ο ερπετικός εγκέφαλος, αυτός που δίνει εντολές να ξεσκίσεις τον αντίπαλό σου ή να το βάλεις στα πόδια. Ως Έλληνας είμαι και παιδί της αδελφής του Απόλλωνα, της Αθηνάς, ναι της «Υπέρμαχου Στρατηγού» Αθηνάς που μας ελευθέρωσε από την κυριαρχία του μέσου εγκεφάλου δηλαδή του εγκεφάλου των θηλαστικών, αυτού που ορίζει τα ανακλαστικά μας με βάση τα συναισθήματα. Της Αθηνάς που μας χάρισε την στρατηγική σκέψη, τη λογική, που επεξεργάζεται όλα τα δεδομένα, εκφέρει την κρίση παίρνει την απόφαση. Αθηνά, η ένοπλη σοφία. Ο πόλεμος, η μάχη, η νίκη, με λίγα λόγια η αποτελεσματικότητα στα πλαίσια της Ελληνικής πνευματικότητας.
Αυτής της πνευματικότητας που μας επέτρεψε να επιβάλλουμε την παρουσία μας και τον πολιτισμό μας παντού χωρίς προσπάθεια και κόπο και χωρίς γενοκτονίες. Σε αντίθεση με άλλα έθνη., που παίρνοντας εντολές κατ’ ευθείαν από τον ερπετικό τους εγκέφαλο προχώρησαν στην φρίκη της γενοκτονίας. Αναφέρομαι στις γενοκτονίες που έκαναν τόσο το ξανθό κτήνος, όσο και το μελαχρινό κτήνος. Και για όποιον δεν κατάλαβε εννοώ τους Γερμανούς Ναζί και τους Εβραίους της Παλιάς Διαθήκης που, όπως γράφει προέβησαν σε γενοκτονία των Ελλήνων της Παλαιστίνης και άλλων εθνών.
Η Δύναμη
Ναι, θα αντιμετωπίσω και την κατάσταση ως Επικούρειος, δηλαδή ως Έλληνας, σκέτα και καθαρά. Και το λέω αυτό χωρίς μετριοφροσύνη, γιατί η μετριοφροσύνη όπως όλοι γνωρίζετε αφορά τους μέτριους και κανένας Επικούρειος δεν είναι μέτριος.
Το λέω χωρίς ταπεινοφροσύνη, γιατί η ταπεινοφροσύνη είναι για τους ταπεινούς και τους καταφρονεμένους και ο Επικούρειος δεν είναι ούτε ταπεινός, ούτε καταφρονεμένος. Είναι δυνατός γιατί στηρίζεται στις δικές του αξίες, στην δική του – επιτρέψτε τον πλεονασμό – αυτενέργεια, την αυτοσυνειδησία, προσδιορίζει και πραγματώνει μόνος του τις δικές του επιθυμίες.
Η Δύναμη μέσα από την αδυναμία.
Απάθεια ή Αταραξία ;.
Την εποχή του Επίκουρου, των Αλεξανδρινών χρόνων, το άτομο ένιωθε ανίσχυρο μπροστά στα κοσμοϊστορικά γεγονότα. Πανίσχυροι μονάρχες ρύθμιζαν τις τύχες των ανθρώπων, οι οποίοι απέκτησαν συνείδηση απόλυτης αδυναμίας. Στωικοί και Επικούρειοι υιοθέτησαν αυτές τις τάσεις και τις ενέταξαν στην ηθική τους. Η Στοά θεώρησε ότι η εξέλιξη αυτή ήταν προδιαγεγραμμένη από ανώτερες δυνάμεις, τα πάντα τα καθορίζει η θεία πρόνοια και συνεπώς ο ηγεμών επιτελούσε θεϊκό έργο έχοντας μία θεϊκή εντολή. Σας παραπέμπω στην δήλωση του Διευθυντή της Goldman Suchs που όταν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους γιατί η τράπεζα τα έκανε όλα αυτά, απάντησε ότι η τράπεζα επιτελεί το έργο του θεού. Ευχαριστούμε αγαπητέ τραπεζίτη και εκπρόσωπε του θεού που μας ενημέρωσες για τις προθέσεις του Μεγαλοδύναμου. Έτσι, η Στοά δίδαξε ότι τα συμβαίνοντα είναι μοιραία και σύστησε «απάθεια». Οι Επικούρειοι σύστησαν την «αταραξία» και την αποχή από τον πολιτικό βίο εκτός από τις περιπτώσεις όπου η πολιτική δράση επιβάλλονταν από λόγους ατομικής ασφάλειας. (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Ακαδημίας Αθηνών, τόμος Δ, 485).
«Απάθεια» λοιπόν οι Στωικοί, «Αταραξία» οι Επικούρειοι. Μήπως «Απάθεια» ίσον «Αταραξία»; Οι Στωικοί καταδικάζουν τα συναισθήματα ως «αδιάφορα» (και τα ένστικτα ως «αποπροσανατολιστικά») εξ άλλου η λέξη προέρχεται από το στερητικό (άλφα) α + πάθος – έλλειψη πάθους, άρα ναρκώνουμε τα συναισθήματά μας και αντέχουμε τις κακουχίες της ζωής.
Η απάθεια είναι κατάσταση που θα φθάσει ο Στωικός σοφός με την χρήση του «λόγου».
Η αταραξία, κατά την Επικούρεια φιλοσοφία δεν σημαίνει έλλειψη συναισθημάτων αλλά το αντίθετο: Απαιτεί «συναισθηματική ισορροπία» που προϋποθέτει την συναισθηματική ασφάλεια και όρισε ρυθμιστή όλων την νοητική διεργασία της φρόνησης. (Χρήστος Γιαπιτζάκης: «Ο Επίκουρος και η βιολογική βάση της ανθρώπινης ψυχολογίας», περιοδικό «Ο Κήπος του Επίκουρου» τεύχος ΣΤ, Δεκέμβριος 2008). Έτσι παρατηρούμε την φύση των πραγμάτων και δημιουργούμε την αντίληψη, διεγείρονται τα συναισθήματά μας τα οποία ενεργοποιούν την λογική, ώστε να φθάσουμε σε συνειδητές πράξεις ελεύθερης βούλησης που περιέχουν την παρέγκλιση, δηλαδή την φυγή από κάθε τι προκαθορισμένο κινούμενοι προς την ηδονή της δημιουργίας.
Τι πιο Ελληνικό από αυτό φίλε Απόλλωνα και φίλτατη Αθηνά, που, ως παντοτινά αρχέτυπα του Έλληνα, διασωθήκατε μέσα στην Επικούρεια φιλοσοφία για να φθάσετε έτσι μέχρι τις ημέρες μας.
Η Επιθυμία για Επιβίωση, δηλ. για δύναμη και νίκη.
Ο άνθρωπος της εποχής των Ελληνιστικών χρόνων που αναφερθήκαμε ήταν ή φιλόσοφος ή μισθοφόρος πολεμιστής, αλλά πάντως κατά κανόνα υποταγμένος στον ηγεμόνα και όχι πλέον ο κυρίαρχος πολίτης της κλασσικής εποχής, που ήταν συγχρόνως και φιλόσοφος και πολεμιστής. Το Ελληνικό πνεύμα της περιόδου της ακμής ήταν δυναμωμένο από τον πόλεμο και την νίκη.
Και σήμερα εδώ στην παρακμή ;
Στην Ελλάδα , που η αγάπη μας γι’ αυτήν δεν μπορεί να περιγραφεί με λέξεις ;
Εδώ έχεις την αίσθηση ότι όλοι έχουν προδώσει όλους. Ακόμα και οι γονείς κατανάλωσαν τον πλούτο των παιδιών τους. Μόνο τους τραπεζίτες δεν πρόδωσε κανείς. Αυτοί εξαιρούνται.
Και οι Έλληνες ; Δηλαδή αυτοί που εμπνέονται από τον Ελληνικό πολιτισμό (και όχι από τον πολιτισμό της Μέσης Ανατολής) τί πρόδωσαν ;
Κατά την γνώμη μου η αναφορά στον Ελληνικό πολιτισμό έγινε είτε με θρηνητικό – ποιητικό τρόπο, είτε με πρόταξη θρησκείας και κουλτούρας ή φιλοσοφίας, αλλά κατά κανόνα δεν τέθηκε στα θεμέλια όλων αυτών κάτι που για τους Μαραθωνομάχους ήταν αυτονόητο: Η επιθυμία γιά αυτοσυντήρηση, για δύναμη και για νίκη. Έμεινε μόνο το ίχνος της ομάδας ¨Αρεξ Αναξ¨ να μας θυμίζει με την παρουσία της το αυτονόητο. Αυτή η έλλειψη μας απονευρώνει σαν να είμαστε κάποιος που ενώ έχει ωραία και δυνατή φωνή, αποφασίζει να τραγουδάει ψιθυριστά.
Εδώ είμαι υποχρεωμένος να κάνω μία παρένθεση. Το άκρο δεξιό της άκρας δεξιάς, που ανέλαβε να λύσει πρακτικά ένα πρόβλημα στην γειτονιά μας, λέει ότι εμπνέεται από τον αρχαίο πολιτισμό μας και ιδίως την Πολιτεία του Πλάτωνα. Μόνο που η Πολιτεία του Πλάτωνα δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην αρχαία Ελλάδα, ενώ αντίθετα εφαρμόστηκε η Δημοκρατία. Από την άλλη μεριά, άν δεχθούμε το εναργές, το ολοφάνερο, οι εθνικοί αγώνες κάθε λαού αντικατοπτρίζονται στην θρησκεία του. Αυτό γράφει και ο Νίτσε. Οταν λοιπόν η παραπάνω ακρότατη δεξιά προσκυνάει το Ευαγγέλιο, προσκυνάει και τους εθνικούς αγώνες των Εβραίων και όχι των Ελλήνων.
Ο φίλος μου Βασίλης Γούσιος, μου επεσήμανε ότι το Ελληνικό Πάνθεον προσέφερε την ηθική και ψυχολογική υποστήριξη στην σύγκρουση που έκρινε τον δυτικό πολιτισμό, στην Ναυμαχία της Σαλαμίνος.
Και σε μας σήμερα ; Ποιά ηθική και ψυχολογική στήριξη θα μας προσφέρει ο Χριστιανισμός που κάνει τα παιδιά μας να χαίρονται όταν ο καλός και πιστός αλλόφυλος Δαυίδ σκοτώνει τον κακό Έλληνα Γολιάθ γιά να του αρπάξει την χώρα του;
Μα γιατί Ελληνικό ‘Έθνος θα απορούσε κάποιος , μήπως εσείς οι Επικούρειοι είσαστε εθνικιστές; Μα είναι σα να λέμε: ” Γιατί οι ‘Έλληνες ;” Γιατί δεν μπορεί οι Έλληνες να είναι μέσα στην δυστυχία και οι Επικούρειοι του Κήπου να είναι ευτυχισμένοι.
Εμείς και οι άλλοι
Σήμερα οι Έλληνες έχουν μπροστά τους πολλές προτάσεις: Από τους Ναζί , τους Διεθνιστές, τους κομμουνιστές, τους Ειρηνιστές – Ανθρωπιστές, τους Χριστιανούς, τους τραπεζίτες, από φαντασιώσεις που σχηματοποιούνται διά της λογικής σε ιδεολογίες και ιδεοληψίες. Μπέρδεμα.
Ας μιλήσουμε όμως για εμάς. Η Επικούρεια φιλοσοφία είναι απλή. Ξεκινάει από το στομάχι. Θεωρεί εχθρικό κάθε τι που μειώνει την αντοχή μας γιά επιβίωση. Σκεφθείτε το έτσι και θα δείτε ότι τα περισσότερα από τα παραπάνω είναι για τα σκουπίδια.
Θα πρέπει εδώ να αναφερθούμε ειδικότερα στους Επικούρειους. Πρέπει να θεωρήσουμε εχθρικό και να πολεμήσουμε κάθε τι που απειλεί την ύπαρξή μας. Φανταστείτε ένα Κήπο σε καθεστώς τύπου Χίτλερ ή Στάλιν, ή ακόμα σε ένα Ισλαμικό καθεστώς. Θα μας είχαν εκτελέσει όλους. Με αυτούς δεν ταιριάζουμε. Ή αυτοί, ή εμείς.
Η Πράξη
Επιτρέψτε μου μία φράση που να περιγράφει την πραγματικότητα: Τα φαρμακεία κοντά στο σπίτι μου άρχισαν και πουλάνε φάρμακα γιά την φυματίωση.
Και ο Κήπος στην Γειτονιά της παρακμής τι κάνει ;
Ο Κήπος λειτουργεί και ως συσσωμάτωση δυνάμεων. Αρνούμαστε να φοβηθούμε και χρησιμοποιούμε την παρέγκλιση. Καταρχήν δημιουργεί ένα κόμμα. Όχι βέβαια για να κατέβει στις εκλογές αλλά για να εκμεταλλευθεί κάθε δυνατότητα που του παρέχει το σύστημα, όπως την ιδιαίτερη προστασία της Αστυνομίας. Ως κόμμα δεν εξαντλούμαστε σε διαμαρτυρίες ούτε στο να αναδεικνύουμε τις αδικίες και να υποδεικνύουμε τι είναι σωστό και δίκαιο. Αυτά δεν μετράνε, φτάνει. Ζητούμε από τον λαό να ψηφίσει όποιο κόμμα θέλει, αλλά να μην σταυρώσει τον συγκεκριμένο Υπουργό Υγείας ή Δημοσίας Τάξεως κλπ και να τον πετάξει έξω από την Βουλή. Αυτό πονάει πραγματικά. Σχηματίζει ομάδες που θα φροντίζουν για την ατομική μας ασφάλεια , που τις εκπαιδεύει κατάλληλα. Αυτές θα μας προστατεύουν από την βία στον δρόμο, στο φροντιστήριο, στο σχολείο. Μοιραζόμαστε το φαγητό μας με όποιον φίλο έχει ανάγκη. Αν περισσεύει και με άλλους. Υποστηρίζουμε τους επαγγελματίες φίλους μας. Δημιουργούμε δικές μας δουλειές. Προσπαθούμε να αντιγράψουμε την εκπληκτική οργανωτική δομή της Ομάδας Δράσης Ν. Πιερίας. Εγώ προσωπικά είχα προτείνει παλαιότερα και την δημιουργία ιδιωτικού Επικουρικού Ταμείου και Συνεταιριστικής Τράπεζας.
Εδώ σταματάω τις δικές μου προτάσεις και περιμένω τις προτάσεις των φίλων.
Φιλοσοφία και πολιτική σήμερα .
Αλλά ας αφήσουμε το μερικό γιά να ξαναγυρίσουμε στο γενικό και να κλείσουμε.
Σε έναν Θαλή, σε έναν Σωκράτη σε έναν Επίκουρο η φιλοσοφία ήταν κάτι αυθόρμητο και πηγαίο που γεννιόταν από εξωτερικές αφορμές και από ανάγκη εσωτερική. Σήμερα η φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια είναι επάγγελμα και δουλειά γραφείου, ένα παιχνίδι με τις έννοιες. Στον μεσαίωνα η φιλοσοφία υπηρέτησε την θεολογία. Αργότερα υπηρέτησε βασιλιάδες και πολιτικούς. Ο Εθνικοσοσιαλισμός και ο Φασισμός είχαν τους δικούς τους φιλοσόφους. Στην πρώην ΕΣΣΔ καλλιεργήθηκε ο ιστορικός υλισμός και κάθε παρέκκλιση από το δόγμα εξοστρακίζεται.
Και σε εμάς υπήρξε μία άποψη ότι έπρεπε να πάρουμε πολιτική θέση απέναντι σε πολιτικές δυνάμεις. Λες και η φιλοσοφία ενεργοποιείται στην πρώτη γραμμή της πολιτικής. Πολλοί μας κατηγορούν ότι αποφεύγοντας την πολιτική, βρίσκεται έξω από τα κοινωνικά προβλήματα.
Η Επικούρεια φιλοσοφία όμως δεν αποτελεί την προέκταση πολιτικών αγώνων, δεν κατατάσσεται σε κάποια κατηγορία με κριτήριο συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία. Βρίσκεται στο υπόβαθρο της πολιτικής. Συγκρούεται, ναι, αλλά με κάθε φιλοσοφία ασυμβίβαστη προς αυτήν.
Η Επικούρεια φιλοσοφία υπήρξε ένα από τα κυρίαρχα φιλοσοφικά ρεύματα στην ιστορία του ανθρώπου για επτά αιώνες. Όμως δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία τυραννικό καθεστώς που να στηρίχθηκε στην Επικούρεια φιλοσοφία. Αντίθετα τράνταζε πάντα τα θεμέλια κάθε τυραννικού καθεστώτος.
Αυτό δεν είναι βαθειά πολιτικό ;
Στην εισήγηση χρησιμοποίησα απόψεις πολλών, όπως των Γεωργίου Μεταξά, Κώστα Καλεύρα, Αντώνη Μπιλίση, Χρήστου Γιαπιτζάκη, Φρίντριχ Νίτσε, Χαράλαμπου Θεοδωρίδη, Βασίλη Γούσιου και Μιχάλη Καλόπουλου.