Ολίγη πραγματικότητα από το σήμερα.

Αμέσως μόλις μου επιδόθηκε με δικαστικό επιμελητή ένα έγγραφο, φώναξα την γυναίκα μου.
– Τι είναι; Ρώτησε.
– Η απόλυσή μου από την δουλειά. Γιατί άραγε;
– Θυμάσαι που έκανες τον άρρωστο και δεν πήγες δύο ημέρες στην δουλειά; Ίσως γι αυτό.
– Ίσως. Μάλλον όμως φταίει που μίλησα άσχημα στον τμηματάρχη πριν ένα μήνα. Έπρεπε να προσέχω πιό πολύ.
– Έπρεπε.
Όμως, καθώς ερευνούσαμε τις ενοχές μου ήρθε η ανατροπή με ένα τηλεφώνημα.
– Μας απέλυσαν όλους. Η εταιρία υπέβαλε αιφνιδιαστικά αίτηση πτώχευσης.
Δεν έφταιγα εγώ.

Εδώ τελειώνει βέβαια αυτή η μικρή και συνηθισμένη ιστορία, που αναδεικνύει όμως το πόσο σημαντική είναι η σχέση ανάμεσα στο γενικό, το όλον, και το επί μέρους.
Θα αναρωτηθεί κάποιος: Γιατί να ψάχνουμε αυτά τα – πως τα λένε; – το όλον και τα επιμέρους;
Η πλέον πρόχειρη απάντηση που έχω είναι ότι αυτό μας το παρήγγειλε ο ίδιος ο Επίκουρος. “Μέμνησθε τα δόγματα” μας είπε πριν πεθάνει. Ήταν οι τελευταίες του λέξεις. Στα τελευταία δευτερόλεπτα της ζωής του μας αγκάλιασε με την αγάπη του και την φροντίδα του. Σκεφτόταν εμάς. Να τηρήσουμε τα δόγματα που θα μας διώχνουν τον πόνο της ζωής και θα μας αφήνουν την χαρά.
Το δόγμα, στο οποίο αναφέρομαι, υπάρχει στην Επιστολή προς Πυθοκλή, στους στίχους 116 επόμενα. (Γ. Ζωγραφίδης: “ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ – ΗΘΙΚΗ”, σελ. 580 – 581). (1)

Σκάσε και κολύμπα !!!
(Κύρια Δόξα μη ανακαλυφθείσα εισέτι)

Μεθοδολογία είναι ένας δρόμος που ακολουθεί η σκέψη γιά να καταλήξει στην κρίση.
Η αντίρρηση είναι προφανής. Και το ερώτημα επίσης:
– Δηλαδή, όπως μας τα λες, πριν εκφέρουμε κρίση θα πρέπει να επαναφέρουμε στην μνήμη μας τα βήματα της μεθοδολογίας και να βάλουμε τις σκέψεις μας στην αρμόζουσα σειρά. Θα ασχολούμαστε συνέχεια με το να κρατούμε την σκέψη μας πειθαρχημένη σε μία βαρετή διαδικασία;
Και όμως είναι απλό. Είναι σαν το κολύμπι. Πριν το μάθουμε, μας φαίνεται βουνό. Το πως θα κουνήσουμε τα χέρια μας, το πως θα στήσουμε το σώμα μας και άλλες ανυπέρβλητες δυσκολίες. Όταν το μάθουμε και μετά, δεν σκεφτόμαστε τίποτε. Απλώς το χαιρόμαστε. Το ίδιο γίνεται και με τον Κανόνα. Όταν μάθεις να τον εφαρμόζεις, μετά απλώς θα τον χαίρεσαι.
Και το κολύμπι και η εφαρμογή του Κανόνα είναι φυσικές διαδικασίες.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Είναι και κάτι που αφορά τους Επικούρειους. Εννοώ τα μέλη των Κήπων. Κάθε εργασία μας που δεν είναι δομημένη κατά τον Κανόνα, μοιραίως θα προσομοιάζει με έκθεση ιδεών. Και αυτό θα έχει επίπτωση σε όλους μας αλλά και στην μελλοντική πορεία των Κήπων. Οι εισηγήσεις που ακουμπάνε μόνο στην επιφάνεια των πραγμάτων θα διώχνουν συνεχώς τους αξιόλογους και θα κουράζουν τα μέλη.
Αντίθετα, μία εργασία φίλου, αν στηριχθεί στον Κανόνα, όσο απλοϊκή και να φαίνεται, θέλει δεν θέλει, θα έχει δύναμη και θα ανοίγει ορίζοντες. Στην χειρότερη περίπτωση θα θέτει ερωτήματα. Θα προσελκύσει τα φωτεινά μυαλά στους Κήπους.
“Μέμνησθε τα δόγματα” λοιπόν, ή αλλιώς εφάρμοζε τον Κανόνα, ή, να το πούμε διαφορετικά, σκάσε και κολύμπα.

Με απλά λόγια, ή αλλιώς δια του παραδείγματος.

Γιά να τα πούμε απλά θα περιοριστούμε αυστηρά στο θέμα, που εδώ είναι το όλον και το επί μέρους. Που αφορά τα πρώτα βήματα στην διαδικασία της κρίσεως. Ευτυχώς γιά όλους μας, δεν θα ασχοληθούμε με λεπτομερείς αναλύσεις, σχολιασμούς, ρητορείες και επίδειξη γνώσεων.
Στην ουσία τώρα: Πάρτε μία λευκή κόλλα χαρτί. Διπλώστε τη στα τέσσερα. Παρατηρήστε τη από απόσταση τριών εκατοστών. Τι είναι;
Είναι μία επίπεδη λευκή επιφάνεια.
Παρατηρείστε τη τώρα από απόσταση ενός μέτρου. Τι είναι;
Είναι μία λευκή κόλλα χαρτί διπλωμένη στα τέσσερα.
Πηγαίνετε πάλι κοντά. Τι είναι;
Είναι μέρος από την επιφάνεια μίας από τις τέσσερεις αναδιπλώσεις λευκής κόλλας χαρτιού.
Επιτέλους ξεκαθαρίστηκε !!
Το παραπάνω παράδειγμα ακολουθεί μεν σαφείς σχηματοποιημένες καταστάσεις, αλλά πάντως δίνει την λύση ότι, γιά να προσδιορίσουμε τι είναι το επί μέρους, πρέπει να παρατηρήσουμε πρώτα το όλον. Αυτά βέβαια διδάσκονται στις σύγχρονες τεχνικές ως γραμμική και μη γραμμική ανάλυση, αλλά είμαστε υπερήφανοι γιατί τα δίδαξε πριν από αυτούς ο Επίκουρος. Στο παράδειγμά μας, η παρατήρηση από μακριά, δηλαδή το όλον, το γενικό, αναφέρεται στην επιστολή Προς Ηρόδοτον, 83, (“περιοδεία” – δηλ. εμβριθής μελέτη – “της των όλων φύσεως”) (2) και στην συνέχεια το τελικό ξεκαθάρισμα που κάναμε παρατηρώντας το χαρτί από κοντά την δεύτερη φορά: “καθαρά ποιήσει των κατά μέρος”. Κυριολεκτικά “καθαρά ποιήσει”, δηλαδή: ξεκαθάρισμα.
Τα είπε ο Επίκουρος.
Δεν τα είπε;
Δεν είναι απόψεις μου. Απλώς τα μεταφέρω.
Στην Προς Ηρόδοτον, ο Επίκουρος αναφέρει απλώς την διαδικασία. Την αναλύει όμως στο απόσπασμα από την Προς Πυθοκλήν, που αναφέρθηκε παραπάνω.
Μας δίνει μασημένη τροφή, που λένε.

…και μην επικεντρώνεστε στα επί μέρους

Αποδίδοντας το απόσπασμα από την “Προς Πυθοκλήν”.

Ξεκινώντας από το όλον, το γενικό: Θα ασχοληθούμε, θα μελετήσουμε, την “απειρία”, δηλαδή το απροσδιόριστο (την γενική θολή γιά εμάς εικόνα). Θα μελετήσουμε τις πρώτες αρχές (“την των αρχών”), πράγμα που μας κάνει να φθάνουμε συνήθως μέχρι την φυσική, την ατομική θεωρία, κάποιον φυσικό νόμο (3). Θα χρησιμοποιήσουμε τα “κριτήρια”, τις αισθήσεις, και τα συναισθήματα (“έτι τε κριτηρίων και παθών”) (4). Θα μείνουμε σταθεροί στον σκοπό γιά τον οποίο τα κάνουμε όλα αυτά (“ού ένεκεν ταύτα εκλογιζόμεθα”), θα συνδυάσουμε όλα αυτά (“συνθεωρούμενα”) και θα είναι εύκολο πλέον μαζί με αυτά (και μέσα από αυτά) να γίνουν ορατές και οι αιτίες των επί μέρους (“ραδίως τας περί των κατά μέρος αιτίας συνοράν ποιήσει”). Αυτά θα έχουν ως αποτέλεσμα και να απομακρυνθούμε από τους μύθους (λαϊκιστί το παραμύθιασμα) αλλά και να συνταιριάξουμε στην οπτική μας τις ομογενείς περιπτώσεις (“. . . πολύ τε γάρ του μύθου εκβήσει και τα ομογενή τούτοις συνοράν δυνήσει. . “.
Αυτό ήταν.
Δύσκολο;
Βουνό, σαν το κολύμπι. Ας κολυμπήσουμε λοιπόν διά του παραδείγματος.

Πρακτική εφαρμογή

α) Ως προς την διαφορά Επικουρείων και αναρχικών:
<< . . . ο άνθρωπος ξεκινά να αγαπά τον εαυτό του, τους φίλους του, τη οικογένειά του, τον τόπο του , την πατρίδα του, την ήπειρό του και έπειτα όλον τον υπόλοιπο κόσμο, άν αντέχει!!! Οι αναρχικοί ξεκινούν ανάποδα>>.

Το παραπάνω είναι απόσπασμα από την ομιλία του Κώστα Τριανταφυλλίδη στην Πανελλήνια συνάντηση στον Όλυμπο το 2016*. Η “απειρία” εδώ προσδιορίζεται από την περιφέρεια του κύκλου (κόσμος) και το κέντρο του (άνθρωπος), καθώς και από την περιγραφή της κίνησης από την περιφέρεια προς το κέντρο (αναρχικοί) και από το κέντρο προς την περιφέρεια (Επικούρειοι). Έτσι, ερευνώντας τις πρώτες αρχές στον μεν Επικούρειο θα ανατρέξουμε στα στοιχεία που συνθέτουν την ανθρώπινη φύση (κέντρο), στον δε αναρχικό θα ανατρέξουμε κάποια ιδεολογική θέση (περιφέρεια). Εάν “συνθεωρήσουμε” τα επί μέρους, δηλαδή τις πράξεις ενός αναρχικού, (που είναι βέβαια σύμφωνες με την θεωρία τους), και τις πράξεις ενός Επικουρείου, θα μπορέσουμε εύκολα πλέον, εντοπίζοντας τις διαφορές τους, να κατανοήσουμε τις βαθιές αιτίες τους. Θα είναι πολύ δύσκολο να μας παραπλανήσουν οι τυχόν επιφανειακές ομοιότητες. Οι επιφανειακές ομοιότητες μπορεί στην αρχή να περπατήσουν παρέα, στην συνέχεια όμως η κάθε μία θα τραβήξει τον δικό της δρόμο.

β) Αν και είναι πολυσυζητημένο, θα το αναφέρουμε. Σχετικά με τις οικονομικές δυσκολίες που έχουμε, δηλαδή την κρίση χρέους. Η αρχική κυρίαρχη άποψη από το ξεκίνημα της κρίσης πρότεινε στους Έλληνες να αυτομαστιγώνονται γιατί έχασαν την αρετή τους και δημιούργησαν χρέη, διαφθορά κλπ. Δηλαδή εμείς φταίμε. Στην γενική εικόνα όμως θα διαπιστώσουμε ότι σχεδόν όλα τα κράτη της γης είναι χρεωμένα. Πιό συγκεκριμένα, όλα τα δυτικά κράτη είναι χρεωμένα. Πολλά από αυτά (πχ Αυστρία, Ολλανδία) είναι πιό χρεωμένα από εμάς. Στην γενική εικόνα επίσης θα διαπιστώσουμε ότι τα χρέη δημιουργήθηκαν μέσω του ιδίου τραπεζικού συστήματος, όλες οι χώρες χρωστάνε στα ίδια πρόσωπα, ότι τα ίδια αυτά πρόσωπα τυπώνουν το χρήμα που δανείζουν, ότι το χρήμα αυτό αντιπροσωπεύει αέρα κοπανιστό όταν το δανείζουν δηλαδή είναι χωρίς αντίκρισμα, αλλά αποκτά αντίκρισμα – όχι τον χρυσό – αλλά την μέλλουσα παραγωγή των χωρών που το δανείστηκαν. (5)

Μετά από αυτό να πάμε στα επί μέρους.
Η κυρίαρχη άποψη επίσης προσπάθησε να ελέγξει την σκέψη και να μας επιβάλει να εξετάζουμε την κάθε χώρα ξεχωριστά, χωρίς να τις συνδυάζουμε σε μία γενική εικόνα. Έτσι οι Έλληνες φταίνε γιατί είναι αυτοί που είναι, οι Ισπανοί γιατί το παράκαναν με τα ακίνητα, οι Ιρλανδοί γιατί δεν έλεγξαν καλά τις τράπεζές τους κλπ. Στην ουσία κάθε μία από τι ς παραπάνω χώρες είναι και μία αναδίπλωση ενός διπλωμένου χαρτιού.
Αυτοί βέβαια δεν θέλουν να τα συνδυάζουμε αυτά, αλλά ο Επίκουρος θέλει.
Έτσι με βάση τα δόγματα του Επίκουρου θα πρέπει να “συνθεωρήσουμε” τις περιπτώσεις και να απαντήσουμε γιατί, ενώ κάθε χώρα είχε τους δικούς της λόγους, η κρίση όλων εκδηλώθηκε την ίδια χρονική περίοδο. Είναι εύκολη η διαπίστωση ότι το χρέος συνδέει όλες τις χώρες σαν κοινός παρονομαστής. Με την διαφορά ότι χτύπησε την κάθε χώρα στο δικό της ξεχωριστό ευπαθές σημείο, ή πιό σωστά το ευπαθές σημείο που δημιούργησαν στην κάθε μία.
Δεν θα επιμείνω άλλο στο παράδειγμα, παρά μόνο στην προπαγάνδα που προσπαθεί να μας ξεχωρίσει εμάς τους αμαρτωλούς από τους υπόλοιπους, δηλαδή να μας θεωρήσει ξεχωριστό κομμάτι χαρτιού και όχι μία από τις αναδιπλώσεις ενός ενιαίου.

Γιά να το πετύχουν προβάλουν τον αστείο ισχυρισμό:
Ναι, αλλά αυτοί παράγουν!
– Έ, αφού παράγουν, γιατί έχουν χρέη;
Δηλαδή το : “Αυτοί παράγουν” καταργεί από την μέθοδο σκέψης το “συνθεωρούμενα”. Που όμως ο Επίκουρος δεν θέλει να καταργηθεί.
Όσοι αναγνώστες νομίζουν ότι τα παραπάνω αποτελούν πολιτική, ας διαβάσουν την σημείωση (6) στο τέλος. Πάντως θα δεχόμουν ευχαρίστως οποιαδήποτε διαφορετικές απόψεις, αρκεί να ήσαν αποτέλεσμα της ίδιας μεθοδολογίας.

γ) Η εργασία μου “Η κρίση και η Επικούρεια Λογική”. (Σε όλες τις εργασίες μου φρόντιζα, όσο μπορούσα, να ακολουθώ τον Κανόνα). http://www.epicuros.net/new/45_H-krish-kai-h-epikoyreia-logikh (κλικ)

δ) Το “συνοράν” στο “Περί Οικονομίας” του Φιλόδημου, όπου εξετάζει μαζί (παράλληλα) την φιλία και τον πλούτο.

ε) Παρομοίως “οργή” και “ευγνωμοσύνη” (Μάρθα Νουσμπάουμ, “Η Θεραπεία της Επιθυμίας”, σελ. 309), γιατί έχουν ως κοινή “αρχή” τις ίδιες εξαρτήσεις, κατά τον Επίκουρο και τον Φιλόδημο.

Αλλά ο καθένας από εμάς θα μπορούσε να αναφέρει κάποιο ακόμα παράδειγμα.

Το Λάθος

Αν διαβάσουμε πάλι το απόσπασμα από την Προς Πυθοκλή, θα παρατηρήσουμε ότι περιγράφει την διαδικασία της σκέψης.** Και μέσα σε αυτή την διαδικασία χρησιμοποιεί ως ένα από τα εργαλεία, τα κριτήρια της αληθείας. Αν δεχθούμε ότι το παραπάνω απόσπασμα περιγράφει έναν μηχανισμό που λειτουργεί, τότε τα κριτήρια αποτελούν ένα εξάρτημα μέσα στον μηχανισμό αυτόν.
Ποιό είναι το συνηθισμένο λάθος ;
Όταν κάποιος έρχεται να μάθει γιά τον Κανόνα, κατά κανόνα (!) ακούει:
<<Στον κανόνα περιλαμβάνονται: Α) Τα κριτήρια της αληθείας. Τα κριτήρια της αληθειας είναι α) . . .β) . . .γ) κλπ. Β) Η Επιμαρτύρηση . . . . . Γ) Η Μη αντιμαρτύρηση . . . . . Δ) Η Αναλογία . . .κλπ, κλπ . . . . .>>

Ήδη έχετε καταλάβει τι εννοώ, αλλά, δεν πειράζει, ας κάνουμε έναν παραλληλισμό.

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος θέλει να μάθει να οδηγεί μοτοσυκλέτα, και μάλιστα να γίνει ένας σπουδαίος οδηγός αγώνων. Πηγαίνει λοιπόν σε μία σχολή οδηγών και ο δάσκαλος του δείχνει μία μοτοσυκλέτα και του λέει: Αυτό είναι το μπουζί, αυτός είναι ο διανομέας, αυτή είναι η μπαταρία, αυτή είναι η μίζα κλπ. κλπ. . .Τελειώσαμε.
Ενώ στην ουσία μόλις αρχίσανε!!!
Έτσι και στους Κήπους. Πρέπει να δείχνουμε την λειτουργία του Κανόνα, να τίθενται ζητήματα της ζωής που να λύνονται από τους ίδιους τους μαθητευόμενους και να τα συζητάμε όλοι. Με άλλα λόγια ο επίδοξος οδηγός αγώνων αφού ενημερωθεί γιά τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει η μηχανή, να την καβαλάει και να τρέχει.
Γιατί κάποιος που βιώνει την Επικούρεια φιλοσοφία, αντιστοιχεί σε έναν οδηγό αγώνων μότο -κρος.
Μόνο τότε θα προσελκύσουμε τους πρωταθλητές.
Και ο καθένας από εμάς μπορεί να γίνει πρωταθλητής.

Ο Πρωταθλητής

Ας ξαναγυρίσουμε στο παράδειγμα με το φύλλο χαρτιού.
Όπως είπαμε, με την πρώτη μέθοδο, το παρατηρήσαμε από κοντά και βγάλαμε συμπέρασμα. Με την δεύτερη μέθοδο το παρατηρήσαμε πρώτα από μακριά, μετά από κοντά και μετά βγάλαμε συμπέρασμα.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι ένας άνθρωπος με υψηλή εφυϊα, ακολουθώντας κάποιο πρωτόκολλο, χρησιμοποιεί την πρώτη μέθοδο και ανακοινώνει τα συμπεράσματά του: Είναι μία λευκή επιφάνεια!!
Ένας άλλος, μετρίας εφυϊας αυτή την φορά, ακολουθεί την δεύτερη μέθοδο και ανακοινώνει τα συμπεράσματά του.
Εκ του αποτελέσματος: Ποιός είναι ο έξυπνος; Και ποιός ο χαζός;
Ποιός έκοψε πρώτος το νήμα;

Επίλογος

Υπάρχουν φίλοι που ενδιαφέρονται γιά το μέλλον των Κήπων. Να υπάρχει δηλαδή ανθεκτικότητα. Και ο πιό ανθεκτικός τρόπος γιά να έχουμε μέλλον είναι η συνέχεια. Από την πρώτη στιγμή το είπαμε στον Κήπο Θεσσαλονίκης: Συνεχίζουμε. Από εκεί που σταμάτησαν τότε.
Γι αυτό έχει μεγάλη σημασία η προτροπή: “Μέμνησθε τα δόγματα”. Εξασφαλίζουν την συνέχεια. Το απαιτεί η στρατηγική του χρόνου.
Αυτό όμως δεν σημαίνει κάποια μηχανική επανάληψη αποσπασμάτων από αρχαία κείμενα. Σημαίνει εφαρμογή τους σήμερα.
Αυτοί που ασχολούνται με την Επικούρεια φιλοσοφία αλλά δεν εφαρμόζουν την μέθοδο σκέψης που μας άφησε με τα γραπτά του ο Επίκουρος, αυτό που θα βγάλουν στο τέλος θα είναι κάποιος Βούδας ή κάποιος Μάρξ, ή κάποιος τίποτε.

Γεώργιος Καπλάνης
31/7/2016

Σημειώσεις

(1) Επίσης η βασική τοποθέτηση του Επίκουρου υπάρχει στην Προς Ηρόδοτον Επιστολήν, στ. 83 επ., την οποία χρησιμοποιώ παρακάτω στο κείμενο.

(2) Η λέξη “περιοδεία”, σύμφωνα με το λεξικό των “Λίντελ και Σκοτ, ειδικκά στο 10o βιβλίο του Διογένη Λαέρτιου έχει την έννοια της “εμβριθούς μελέτης”.

(3) Από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαρμακόπουλου “Ευτοπία στους Κήπους του Επίκουρου”: <<Δεν είναι άστοχο να λέμε τους Ίωνες φυσικούς, υλιστές, παρ’ όλο που ο όρος χρησιμοποιήθηκε πολύ μεταγενέστερα. Ο Αριστοτέλης γράφει από τότε: «τας εν ύλης είδει μόνας ωήθησαν αρχάς είναι πάντων» (Μεταφυσικά Ι 3 983b 8) >>. (Ο Αριστοτέλης τα γράφει βέβαια αυτά πριν την εμφάνιση του Επίκουρου αλλά μετά την εμφάνιση του Δημόκριτου. Μην ξεχνάμε ότι κατά τον Πλούταρχο ο Επίκουρος ονόμαζε τον εαυτό του Δημοκρίτειο).

(4) O Κικέρων στο έργο του “DE FINIBUS BONORUM ET MALORUM”, Κεφ. 7, αποδίδει στον Επίκουρο ότι κάνει τις αισθήσεις κριτήριο των πάντων. Αναφέρομαι στην αναφορά αυτή του Κικέρωνα, γιατί στο κείμενο της Επιστολής Προς Πυθοκλή ο Επίκουρος γράφει “. . . κριτηρίων και παθών . . .”. Όμως η συνήθης αναφορά είναι ότι στα κριτήρια περιλαμβάνονται και οι αισθήσεις και τα συναισθήματα. Ο Κικέρων μας βοηθάει να ξεφύγουμε από την αμηχανία και να αποδώσουμε τις δύο παραπάνω λέξεις ως “αισθήσεις” και “συναισθήματα”.

(5) Όπως καταλαβαίνετε, αυτή η συνοπτική ανάλυση έχει την ίδια δομή με το παράδειγμα του απολυμένου, στην αρχή. Απλώς είναι πιό σύνθετη.

(6) Το χρηματοπιστωτικό αυτό σύστημα σαφώς και δεν είναι ανθρωποκεντρικό. Είναι χρηματοκεντρικό. Η αντίθεση της Επικούρειας φιλοσοφίας προς το σύστημα αυτό αφορά το φιλοσοφικό υπόβαθρο, το υπόβαθρο του ανθρωποκεντρισμού, και δεν αποτελεί πολιτική, αλλά το υπόβαθρο της πολιτικής. Ο ανθρωποκεντρισμός μας επιβάλει να προστατεύουμε τις ανθρώπινες αξίες και όχι κάποιες αρχές της κοινωνίας ή κάποιες πολιτικές ή ιδεολογικές θέσεις, που, αυτές αφορούν την πολιτική. Όσοι μας κατηγορούν ότι πολιτικολογούμε στο θέμα αυτό, απλώς το βλέπουν από πολιτική – επιφανειακή σκοπιά και όχι από φιλοσοφική σκοπιά. Με άλλα λόγια δεν ανατρέχουν στις πρώτες αρχές. Ψάχνουν στην ιδεολογία και όχι στις αξίες. Παράδειγμα: Η αρετή της φρόνησης από μόνη της δεν βοηθάει. Να χρησιμοποιήσουμε την φρόνηση πατώντας σε χρηματοκεντρική βάση, ή να χρησιμοποιήσουμε την φρόνηση πατώντας σε ανθρωποκεντρική βάση ; Και μην νομίζετε ότι αυτά είναι λόγια, λόγια και λόγια. Το παραπάνω δόγμα του Επίκουρου, που αναπτύσσουμε στην εργασία αυτή, μας γλυτώνει από μία θάλασσα συζητήσεων και ανερμάτιστων αντιπαραθέσεων. Ο Κανών στην εφαρμογή του αναδεικνύεται ως ένα απίστευτα ιδιοφυές εργαλείο.

Παράδειγμα: Μπορώ να καταδικάζω το ισχύον τραπεζικό σύστημα χωρίς να είμαι αριστερός. Μπορώ να το κάνω χωρίς να στηριχθώ σε κάποια πολιτική – ιδεολογική θέση. Θα στηριχθώ στις αξίες της Επικούρειας φιλοσοφίας και τον Κανόνα. Οι πολιτικές – ιδεολογικές θέσεις μπορεί να ανατραπούν με διάφορους συλλογισμούς. Οι αξίες όχι.

* Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται οι πρώτες φράσεις από την ομιλία του Κώστα Τριανταφυλλίδη. Γιά διευκόλυνση παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Νίτσε, ” Ίδε Ο Άνθρωπος”, πρόλογος τού ίδιου του Νίτσε, κεφ. 3, (που δεν το γνώριζε ο Κώστας) : <<. . .Την αλήθεια πόσο μπορεί να την αντέξει ένα πνεύμα και πόση αλήθεια μπορεί να τολμήσει αυτό το πνεύμα; Να ποιό ήταν το κριτήριο που χρησιμοποίησα γιά να μετρήσω με ακρίβεια τις αξίες . . . .Στην σφαίρα της γνώσης κάθε κατάκτηση, κάθε πρόοδος είναι καρπός του θάρρους και της σκληρότητας στον εαυτό μας. . .>>
** Αν αυτό έχει σχέση με τις δομές που απαρτίζουν την νοημοσύνη, είναι ένα θέμα που εγώ δεν είμαι σε θέση να το αναπτύξω.
—//—