Τελικά στις 26 Αυγούστου θυμήθηκα την επέτειο της μάχης του Μαντζικέρτ, που έγινε την ίδια ημερομηνία του έτους 1071. Δηλαδή πριν από 944 χρόνια. Τότε έγραψα και το σημείωμα αυτό.
Η πόλη του Μαντζικέρτ είναι δίπλα στην λίμνη Βαν, στο βάθος της σημερινής Τουρκίας, κομβικό σημείο, βόρεια από το αυτόνομο Κουρδιστάν, νότια από την Αρμενία και δυτικά από το Ιράν. Πριν τους Βυζαντινούς ανήκε στην Αρμενία και το σωστό όνομά της Manavazkert σημαίνει “κτισμένη από τον Μανάζ”, που ήταν Αρμένιος πρίγκιπας.
Στην μάχη αυτή οι Σελτζούκοι Τούρκοι υπό τον Αλπ Αρσλάν νίκησαν τον στρατό του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ ΄ Διογένη, που οδηγούσε τις δυνάμεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την οποία σήμερα την γνωρίζουμε ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Ρωμανός ήταν αρκετά ανίκανος ώστε να δώσει την μάχη με τον μισό του στρατό και την δεύτερη γραμμή του με τις εφεδρείες να τον εγκαταλείπει αμαχητί. Μετά την νίκη τους οι Τούρκοι προχώρησαν σχεδόν σε όλη την Μικρά Ασία και δεν γύρισαν ποτέ πιά προς τα πίσω.
Αν μείνει κάποιος στις λεπτομέρειες της μάχης θα χάσει την ουσία.
Το ίδιο έτος, 1071, καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς το Μπάρι της Ιταλίας, που ήταν το τελευταίο Βυζαντινό έδαφος στην Ιταλία. Στην συνέχεια αργότερα οι Νορμανδοί θα εισβάλουν στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία από την καθιερωμένη οδό μέσω Δυρραχίου.
Έτσι από το έτος αυτό το Βυζάντιο πιέζεται από ανατολή και δύση.
Είναι η αρχή του τέλους. Αυτό το αντιλαμβανόμαστε πιό εύκολα αν λάβουμε υπ όψη μας ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε σχεδιαστεί εξ αρχής να υπάρχει πάνω στον άξονα Κωνσταντινούπολη – Ιερουσαλείμ. (Νικόλαος Λυγερός). Η υλική και ηθική δυναμική που προσέδιδε ο άξονας αυτός στέρεψε οριστικά.
Ο στρατηγικός αναλυτής Κωνσταντίνος Κολιόπουλος, στο εξαιρετικό βιβλίο του “Η υψηλή στρατηγική της Αρχαίας Σπάρτης” , αναφέρει ότι το αποτέλεσμα των πολέμων κρίνεται και από την πολιτικο – κοινωνική κατάσταση των εμπλεκομένων.
Από πλευράς της Αυτοκρατορίας υπήρχε θανάσιμος ανταγωνισμός ανάμεσα στην λεγόμενη “γραφειοκρατική αριστοκρατία” και την “γαιοκτητική – στρατιωτική” αριστοκρατία. Ποιος θα κρατάει την εξουσία δηλαδή και συνεπώς και τα προνόμια που την συνοδεύουν. Η Τουρκική απειλή φάνταζε ως ένα δευτερεύον και συνεπώς έλασσον ζήτημα.
Παρένθεση: Οι Κομνηνοί που αναστήλωσαν την αυτοκρατορία αργότερα, προέρχονταν από την στρατιωτική αριστοκρατία. Για να το πετύχουν έθιξαν τα συμφέροντα των προνομιούχων τάξεων και ιδίως της Εκκλησίας. Σχετικά με την τελευταία θα λέγαμε στην καθημερινή απλή γλώσσα ότι της πήραν τα λεφτά. Και γιά να μην υπάρξει παρεξήγηση με λοχίες και συνταγματάρχες, να διευκρινίσουμε ότι οι Κομνηνοί ήταν και πλούσιοι, και αριστοκράτες και στρατιωτικοί.
Ίσως την διάλυση του εσωτερικού μετώπου της Αυτοκρατορίας να την είχε αξιολογήσει σωστά ο ηγεμών των Τούρκων Αλπ Αρσλάν, γιατί όταν συνέλαβε τον αυτοκράτορα Ρωμανό αιχμάλωτο, του φέρθηκε τιμητικά , και τον άφησε ελεύθερο. Ίσως να τον ελευθέρωσε γιά να διευκολύνει το ξέσπασμα πολεμικής σύγκρουσης στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας ανάμεσα στον Ρωμανό και τους διεκδικητές του θρόνου , πράγμα που τελικά συνέβη και οδήγησε στον τραγικό θάνατό του.
Κρίμα !
Κρίμα γενικώς και ειδικώς. Τι είναι το “κρίμα”; Είναι η απόφαση της κρίσης. Εξ ού και το “πρόκριμα”. Κατέληξε να σημαίνει καταδικαστική απόφαση και μάλιστα “θεϊκή καταδικαστική απόφαση – “κρίμασι οις οίδε Κύριος”. Και αυτό γιατί το παραστράτημα του ποιμνίου προκάλεσε την οργή του Κυρίου. (Ελένη Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, σελ. 246,47).
Αυτό το σημείο έχει γιά εμάς, ως φιλοσοφική ομάδα, την αξία του. Ο Ελληνικός Λόγος, ο Ορθός Λόγος μας επιβάλει να ερευνούμε πάντα την ακολουθία αιτιών και αποτελεσμάτων. Πολύ περισσότερο, ο Επικούρειος Κανών μας οδηγεί να ερευνήσουμε τα πολλαπλά αίτια και τα πολλαπλά πιθανά ενδεχόμενα στηριζόμενοι πάντα στα φαινόμενα. Οι τότε πιστοί μπέρδεψαν τον υπερβατικό επουράνιο κόσμο με τον αισθητό κόσμο πηγαινοφέρνοντας το σκεπτικό τους ανάμεσα στους δύο κόσμους. Τον απόηχο αυτού του τρόπου σκέψης το βλέπουμε και σήμερα, με το πόσο εύκολα περνάει η προπαγάνδα ότι εμείς χάσαμε το “μέτρο”, γίναμε άπληστοι και να τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης που προκαλέσαμε.
Από την πλευρά των Τούρκων τα πράγματα έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Σε περίπτωση που νικούσαν, άνοιγαν μπροστά τους τεράστιες εκτάσεις της Μικράς Ασίας, που θα μπορούσαν να τις λεηλατούν με την ησυχία τους. Αλλά και πέρα από αυτές δεν τους περίμενε κάποια έρημος, αλλά οι πλουσιότερες περιοχές της αυτοκρατορίας.
Όμως μπροστά στην στρατιά της Αυτοκρατορίας, έπρεπε να αντιπαραταχθούν με πανστρατιά. Οι επιδρομές και οι λεηλασίες είναι εύκολες. Κάθε φυλή και κάθε ηγεμόνας και οπλαρχηγός θα μπορούσε να “έχει” την δική του επιδρομή. Όλοι μαζί όμως ενωμένοι και αποφασισμένοι λίγο δύσκολο. Το κατάφεραν κηρύσσοντας τον “τζιχάντ” (djih d), δηλαδή τον ιερό πόλεμο . O Αλπ Αρσλάν έπεισε ένα συνονθύλευμα φυλών και εθνοτήτων ότι πρέπει να υπερασπιστούν από κοινού <<το υπέρτατο συμφέρον του ανθρώπου>>. Και ποιό είναι άραγε αυτό το υπέρτατο συμφέρον του ανθρώπου; Μα φυσικά <<η αληθινή πίστη>>. Έτσι ο αγώνας να κατακτηθούν οι χώρες των απίστων ήταν αγώνας γιά να επικρατήσει ο Ιερός Νόμος.
Με αυτόν τον τρόπο οι Τούρκοι απέκτησαν την πρωτεύουσα θέση μέσα στην μουσουλμανική κοινωνία. Η κυριαρχία τους ξεκινούσε από το Τουρκμενιστάν και έφτανε μέχρι έξω από την Κωνσταντινούπολη.
Θα παρατηρήσουμε ότι ο τζιχάντ κηρύχθηκε στην ίδια περιοχή που υπάρχει σήμερα το Ισλαμικό κράτος, το ISIS, που σημαίνει Islamic State of Syria and Iraq. Οι αναλογίες είναι φανερές.
Έτσι, γιά μία ακόμα φορά, οι φανταστικοί κόσμοι, οι τάχα δήθεν πνευματικοί κόσμοι πέρα από τον αισθητό κόσμο, υποδουλώνουν τους ανθρώπους και τους οδηγούν σε κάθε είδους φριχτά εγκλήματα. Θα ήταν παράλειψη να μην εντάξουμε στον ιδεαλισμό αυτόν, μαζί με τον ιδεαλισμό του Ισλάμ και τον ιδεαλισμό της Μεγάλης Βρετανίας, της Γερμανίας και άλλων. Οι ιδεαλιστές συνήθως θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο άνθρωπο, που ασχολείται με ανώτερα θέματα, αλλά στην ωμή πραγματικότητα, είτε είναι δούλοι είτε είναι επιστάτες σε δούλους.
Πολλές φορές με ρωτάνε: Και που ξέρεις ότι δεν υπάρχει ένας άλλος κόσμος, ανώτερος από τον αισθητό; ένας κόσμος που μπορούμε να τον αντιληφθούμε είτε με την νόηση, όπως έλεγε ο Παρμενίδης και ο Πλάτων, είτε με τα μάτια της ψυχής, όπως λένε άλλοι. Το κακό γι αυτούς είναι ότι στον αισθητό κόσμο ένα ποτήρι νερό είναι ένα ποτήρι νερό γιά όλους τους ανθρώπους, οποιασδήποτε θρησκείας, εθνότητας κλπ, ενώ ο καθένας από αυτούς περιγράφει και έναν διαφορετικό μεταφυσικό κόσμο. Που είναι και ο μοναδικός αληθινός, ένω όλων των άλλων είναι ψεύτικος. Δεν πειράζει, ας συνεννοηθούν πρώτα μεταξύ τους να δουν με τα μάτια της ψυχής τους το ίδιο πράγμα και μετά το συζητάμε.
Γεώργιος Καπλάνης