Πολύ παράξενο. Αυτός που μας έλεγε να μην
φοβόμαστε τον Θεό, να μην φοβόμαστε τον θάνατο,
τώρα μας λέει ότι πρέπει να φοβόμαστε !
Μου έκανε εντύπωση, γιατί δεν είχα συναντήσει ξανά
κείμενο του Επίκουρου που να αναφέρει ότι πρέπει να
φοβόμαστε. Αν μου διαφεύγει κάτι, πολύ ευχαρίστως
να με διορθώσετε. Για να κερδίσω από την διόρθωσή
σας.
Τον ¨φόβο¨ τον συνάντησα εκεί που ο Επίκουρος
αναφέρεται στο : “το κατ’ ένδειαν αλγούν”.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Κατηγορούν συχνά την Επικούρεια φιλοσοφία ότι είναι
μία φιλοσοφία για τους ¨καλοστεκούμενους¨ και δεν
ασχολείται, ούτε αντιλαμβάνεται τα βαθειά κοινωνικά –
οικονομικά προβλήματα.
Υπήρξε όμως μια επιστολή του Επίκουρου προς τον
δούλο του Μυν. Αυτή η επιστολή είχε γίνει γνωστή ως
“η λαμπρά καλούμενη επιστολή” και ως “η περιβόητος
επιστολή”. Δεν σώθηκε. Καταλαβαίνουμε όμως από
αναφορές πως πραγματευόταν σοβαρά θέματα, τον
ψυχικό πόνο από τις στερήσεις: “το κατ’ ένδειαν
αλγούν”, την ταραχή του ανθρώπου που από τον
πλούτο πέφτει στην ανέχεια, όπου ο Επίκουρος, ο
δάσκαλος της αφοβίας, διδάσκει τον φόβο. Δεν είναι
ανάξιον φόβου, γράφει, το ενόχλημα από την
μετάπτωση στην ανέχεια, δεν είναι ανάξιον φόβου το
ενόχλημα από τις σκέψεις που γεμίζουν το κεφάλι του
ανθρώπου μπροστά σε μια ζωή που ταπεινώνει και
εξευτελίζει το ανθρώπινο αξίωμα. (Ουκ ανάξιον φόβου
το κατά μετάπτωσιν ενόχληση Χ. Θεοδωρίδη, 281).
Και η ένδεια είναι χειρότερη από την φτώχια, διότι στην
φτώχια ένας φτωχός έχει να φάει ένα φτωχικό φαγητό.
Στην ένδεια δεν έχει καθόλου φαγητό.
Ένας Επικούρειος, ο Λουκιανός, μετά από αιώνες κάνει
μνεία, έστω, για την φτώχια, την πενία, “το
χαλεπώτατον (σκληρώτατον) των εν τω βίω” όπως
γράφει .
Πάντως ο Λουκιανός κάνει την σωστή πρόταση, που δεν
γνωρίζουμε μήπως την ξεσήκωσε από κείμενο του
Επίκουρου. Τα λέει ορθά κοφτά: Είσαι σε οικονομική
δυσχέρεια; Μη συμβιβάζεσαι με την κατάσταση και να
μην επινοείς τρόπους που συντηρούν και βοηθούν την
φτώχια, αλλά να επινοείς εκείνους τους τρόπους που να
διώχνουν τελείως την φτώχια και για τον σκοπό να
ριχτείς σε θάλασσα βαθιά και σε βράχια απόκρημνα.
Να μην υπομένεις λοιπόν το πόνο της φτώχιας, σαν να
είσαι Στωικός. Να ρισκάρεις στην δημιουργία.